Çay demlerken dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?

Çayın sağlık karnesi


-Günde üç fincan çay, kardiyovasküler hastalıklarda ölüm oranını ve kalp krizi geçirme riskini %10-12 azaltıyor.


-Düzenli çay içenlerin kan yağlarında azalma oluyor.


-Çay, kanserden korunmanın en etkin yollarından biri. Yeşil çay tüketimi ile mide kanseri arasında da bir ilişki olduğu belirtilmiştir. Bu konudaki araştırmalardan birine göre, yeşil çay içenlerde mide kanseri gelişme riski, yeşil çay içmeyenlere göre %48 oranında azalırken, kronik mide iltihabı %51 oranında azalmaktadır. Ayrıca, Japonya’da yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, düzenli olarak günde üç fincandan fazla yeşil çay tüketiminin, erken evredeki meme kanserinin nüksetmesine karşı koruyucu olabileceği bulunmuştur.


-Çok zengin bir florür kaynağı olan çay, diş çürümesinin önlenmesine yardımcı olur. Çaydaki tanenler diş çürümesini engeller. Çay, dişlerdeki asit erozyonuna karşı etkilidir. Flavonoidler dişlerinde dostudur. Çay, ağız kanserinden korur.


-Çay vücuttaki zararlı maddeleri yok eder. Detoks yapıcı bir güce sahiptir. Detoks etkisi özellikle yeşil ve beyaz çayda belirgindir.


-İshali durdurur.


-Çay böbreklerin daha iyi ve düzenli çalışmasını sağlar. Çaydaki theobromin ve theofilin maddeleri idrar söktürücü özelliğe sahiptir.


-Çay içerdiği mineral maddeler nedeniyle vücuttaki mineral madde dengesinin kurulmasında sudan çok daha etkilidir.


-Sıcak çay emdirilmiş temiz tülbent veya pamukla yapılan kompres ve pansumanlar, göz ve ciltteki bazı rahatsızlıkları giderir; dış derideki hemoroid memelerini küçültür ve ağrıları dindirir.




Çay iyi su ile yapılmalıdır. Klorlu suyla çay iyi olmaz. Porselen demlik tercih edilmelidir. Madeni ve alüminyum demlikte iyi çay demlenmesi zordur. Demlik önceden ısıtılmalıdır. Temiz demlik içine, her bardak için bir çay kaşığı dolusu çay konularak ılık su ile yıkanmalıdır. Su tam kaynama noktasındayken hemen alınıp demliğe aktarılmamalıdır. Demliğe aktarılırken kaynamanın durması, 100 C‘tan birkaç derece aşağı sıcaklıkta olmasına dikkat edilmelidir. Çaydanlıkta kaynar suyun ateşi kısılarak demlik, çaydanlığın üzerine oturtulmalı ve demleme bölümün de ki su kaynatılmamalıdır. Çayın demleme süresi, siyah çayda 10-15 dakikadır. Demleme süresi çayın cinsine ve zevkine göre değişir. Aromanın tam elde edilmesi için bu süre Türk çaylarında 20-25 dakikaya çıkartılabilir.


Demlenmeden sonra, dem ile posa birbirinden ayrılmalıdır. Demlenen çay uzun süre bekletilmemeli, yarım saat içinde içilmelidir. Çünkü yarım saatten fazla bekletilen dem ağırlaşır ve faydalı madde bakımından fakirleşir. Beyaz çay, demlenirken su sıcaklığı 70 C-75 C, demlenme süresi 3-4 dakika olmalıdır. Yeşil çay demlenirken, su sıcaklığı 75 C-85 C, demlenme süresi ise 3 dakika olmalıdır. Demlik deyip geçmeyin, demlik kesinlikle porselen olmalıdır. Demliğe çöken kirece dokunmayın. Bu tabaka, filtre görevi yaparak zararlı maddeleri tutuyor. Böylece su yumuşaklığını korur. Unutmayın, su ne kadar iyiyse, çayın tadı, kokusu ve lezzeti o kadar güzel olur.




Nasıl servis yapılmalı?


Benimsediğimiz yöntemin tam aksine, bardağa önce kaynamış su koymalısınız. Yani, bilinen alışkanlığınızı tam tersine çevirmelisiniz. Suyun üzerine de istenilen ölçüde dem ekleyin. Kaynamış suyun demin üzerine konması, demin sıcaklığının birdenbire artmasına neden olur. Bu da, çayın içindeki faydalı maddelerin parçalanıp dağılmasına yol açar. İçeceğiniz çayın sıcaklığı hiçbir zaman 60 derecenin üzerine çıkmamalıdır.


Şeker konusuna da dikkat edin. Çayınızı mümkünse şekersiz için. Çaya doğrudan katılan şeker çaydaki kimi faydalı maddeleri yok ediyor.




Demir emilimini bozmamak için pratik öneriler


-Demir eksikliği riski olmayan ve dengeli bir karma beslenme uygulayan sağlıklı kişilerde çay içilmesinin kısıtlanması için bir neden yoktur.


-Demir eksikliği olan kişilerin yemek sırasında ve yemeklerden sonra en az bir saat içinde çay içmekten kaçınması gerekir. Böylece çayın demir üzerindeki olası etkisi en aza indirilmiş olacaktır.


-Bebekler, küçük çocuklar, ergenlik çağındaki kızlar, menopoz öncesi kadınlar, 75 yaş ve üstündeki erkekler demir eksikliği yönünden risk taşıyan gruplardır. Bu gruplara girenlerin, demir eksikliği tedavisi gören kişilerin yemek sırasında ve yemekten sonra bir saat içinde çay içmemeleri önerilir.


-Günün diğer saatlerinde orta derecede (üç veya dört fincan) çay içilmesinin demir düzeyi üzerinde olumsuz bir etki yapması beklenmez. Çayın C vitaminiyle (1-2 damla limonla) birlikte tüketilmesi demir emilimini artırabilir. Ayrıca açık çay içilmesi de demir düzeyinde olumsuz bir etki yaratmaz.


-Kekik çaya farklı bir lezzet katar. Kafkasya’da yaşayan insanlar, çaya kekik katmayı neredeyse hiç ihmal etmezler. Çünkü, bir kaşık kekik eklenmiş çay, sağlık açısından çok daha faydalı özellikler taşır. Kekiğin içindeki bir yağ, mide ve pankreas salgılarının düzenlenmesini, dolayısıyla da sindirimi kolaylaştırır. Kekik ayrıca; mide spazmlarını engeller, kan dolaşımını hızlandırır, böbrek kumlarının düşmesine yardımcı olur, şeker hastalarının şekerini düşürür, mide ve barsak ağrılarına iyi gelir.


Uzman Diyetisyen
Sema Gübür