ELEKTRİK ÇARPMASI

Elektrik çarpması, yüksek veya düşük voltajlı elektrik ile temas sonucu ya da yıldırım çarpmaları ile meydana gelebilir.

Günlük hayatta evlerimizdeki prizler ve elektrikli ev aletleri elektrik çarpmalarının sebebi olabilirler. Ev içinde kullanılan elektrik akımı 220 voltluktur yine de ölümcül sonuçlara yol açabilirler. Evdeki elektrik çarpmalarının çoğu yanlış bağlanmış elektrikli aletlerden veya bunların dikkatsiz kullanılmasından olur. Ayrıca küçük çocukların elektrik kablosunu ağızlarına koymaları,prizlere parmaklarını sokmaları ile de elektrik çarpmaları meydana gelir. Ev dışındaki elektrik çarpmaları ise çoğunlukla kopmuş bir yüksek gerilim hattıyla kazayla temas sonucu, kazı çalışması sırasında bir inşaat işçisinin kazayla hat ile teması sonucu oluşur. Bazı trafik kazalarında elektrik direğine çarpmış bir arabanın üzerinde kopmuş bir elektrik kablosu ciddi tehlike yaratabilir. Yüksek gerilim hatlarında 100.000 voltluk elektrik akımı olabilir. Yıldırım çarpmaları ise elektrik çarpmalarının özel bir şeklidir.


İnsan vücudu iyi bir elektrik iletkenidir. Bir elektrik çarpması genellikle vücudun bir iletken gibi davranarak güç kaynağı ile toprak arasındaki devreyi tamamladığı zaman olur. Yani elektrik enerjisi bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çıktığı zaman elektrik yanığına sebep olur. Elektrik akımı vücuttan, vücudun toprağa veya ****lik bir cisme değdiği noktadan çıkar. Elektriğin akması için elektrik kaynağından toprağa bir devrenin tamamlanması gerekir. Bu elektrik devresinin tamamlanmasını engelleyen maddeye “yalıtkan” denir. Örneğin lastik bir yalıtkandır. Akımın kendinden akmasına izin veren maddeye ise “ iletken” denir. Su ve çoğu ****l iletkendir.

Elektrik çarpmalarında elektriğin vücuda girdiği ve çıktığı noktalarda her zaman birer yara (yanık) vardır. Giriş yarası oldukça küçük olabilir ama çıkış yarası geniş ve derin olabilir. Ayrıca elektrik çarpmalarında ciltteki yaranın görüntüsü ile iç organların uğrayabileceği hasarın miktarı arasında doğru bir orantı yoktur.Ciltteki yanık yaralarının küçük olmasına rağmen daha derin dokularda şiddetli hasar olabilir.

Elektrik çarpmalarında ; vücuttan geçen elektrik enerjisi kalbin normal elektriksel ritmini bozup kalp durmasına yol açabilir. Solunum durabilir,bilinç kaybı olabilir. Ayrıca elektrik şoku kırık ve çıkıkla sonlanabilecek güçlü kasılmalara neden olabilir. Elektrik akımının kesilmesiyle , yüksekte bir yere çıkmış olan kazazede yere düşebilir ve başka yaralanmalara yol açılabilir. Bu nedenlerle bir elektrik çarpması durumunda şiddetli yanıkları olan, kalbi ve solunumu durmuş, kırık-çıkık ve değişik yaralanmaları olan bir kazazedeyle karşı karşıya kalmamız söz konusu olabilir. Tüm elektrik çarpması olguları (iç organ hasarlarını tam olarak tahmin de edemeyeceğimizden) hastanede daha ileri tedavi gerektiren, hayati tehlikesi çok yüksek, ciddi yaralanmalardır.

İlkyardım
1- İyi bir ilkyardımcı öncelikle kendi güvenliğini düşünmelidir. Elektrik akımıyla teması kesilmemiş bir kazazedeye asla dokunmamalıdır.

2- Öncelikle yapılacak iş elektrik akımını kesmektir. Ev veya işyerindeki elektrik ana şalterden kesilebilir. Bir ilkyardımcı kabloda elektrik olmadığından emin olmadıkça veya bu konuda özel aletleri ve eğitimi olmadıkça elektrik kablosuna asla dokunmamalıdır. Şehirlerarası elektrik hatlarındaki akımı kesmek için ilgili elektrik kurumlarına haber vermek gerekir. Çıplak kablo ile kazazedenin teması iletken olmayan bir cisim kullanılarak da kesilebilir.

3- Eğer bir trafik kazasında kopmuş bir elektrik kablosu arabanın üzerine düşmüş ve arabada da insan varsa elektrik kurumu tarafından akım kesilene kadar kazazedelere arabada kalmaları söylenmelidir. Kazazedeler arabada kaldıkları sürece güvenliktedir, arabanın lastikleri yalıtkan görevi görecektir. Ancak arabada yangın, patlama tehlikesi gibi bir durum varsa kazazedelere araba ve yere aynı anda dokunmamaya dikkat ederek arabadan atlamaları söylenmelidir. Küçük çocuklar arabadan ilkyardımcıya fırlatılarak atılabilir.

4- Kazazedenin elektrik akımıyla teması tamamen kesildikten sonra hemen ABC kontrolü yapılmalıdır. Gerekiyorsa suni solunum ve kalp masajına derhal başlanmalıdır.
Bilinç kaybı var ve ABC yerinde ise koma pozisyonu verilir.


5- Yanıklar kuru ve mümkünse steril pansuman malzemesi ile örtülür.

6- Kırık varsa tespit yapılır.

7- Kazazedenin en kısa sürede nakli sağlanır.

Yıldırım Çarpmaları

Yıldırım nasıl meydana gelir ?

1. Eksi yüklü elektronlar aşağı doğru zigzag yapmaya başlarlar
2. Artı yüklü parçacıklar da yerde bulut tabanın altında toplanır
3. Bulut yer yüzüne iyice yaklaşınca öncü eksi yükler yere inerek bir yol açarlar (bunlar görülmez) ve sonra da yerden buluta doğru elektrik akımı başlar.
4. Artı yükler saniyede 100 000 km yi aşan bir hızla buluta akar.

Yıldırım binlerce voltluk bir kuvvetle düşer ama saniyenin bir bölümü kadar sürer. Üzerine yıldırım düşen herkes ölmez. Yıldırım, tüm vücudun maruz kaldığı bir yüksek voltajdır. Yıldırım çarpmasında başta sinir sistemi ve kalp-damar sistemi olmak üzere pek çok sistem etkilenir. Yıldırım, karakteristik bir yüzeysel cilt yanığı oluşturur ama nadiren derin yanıklar olur. Asıl problem sinir sistemi hasarı ve kalp ritim bozukluklarıdır. Yıldırım düşmesi sonucu pek çok insanda kısa süreli hafıza kaybı olmakta ve bu olayı hatırlamamaktadır. Kazazedede uyuşma, karıncalanma, kısmi veya tam felç, körlük, duyma kaybı, konuşma güçlüğü veya konuşamama gibi belirtiler olabilir ancak bunlar genellikle geçicidir. En önemli sorun kalp ritminde bozukluklar ve kalp durmasıdır. İlkyardımcı yıldırım düşmüş ve kalbi durmuş bir kazazedeyi ölü kabul etmemeli ve hemen kazazedenin ABC sini sağlamalıdır. Bu kazazedeler genellikle başarı ile geri döndürülebilirler.

Yıldırım çarpmış bir kazazedeye dokunmak tehlikeli değildir, kazazedeye dokununca çarpılma tehlikesi yoktur.

Yıldırım çarpması durumlarında çeşitli kırıklar özellikle de omurga kırıkları sık görülür. Bu nedenle tüm kazazedeler tespit edilmeli ve omurga tahtası ile taşınmalıdır.

Yıldırım çarpmasından kaçının !
Sığınacak emin bir yer yoksa aşağıdakileri yapın.

İçerde
►Pencere, kapı ve elektrikli aletlerden uzak durun
►Borularla temastan kaçının
►Acil durumlar dışında telefonu kullanmayın


Dışarda
►Yıldırımdan korunaklı bir yer arayın.
►Arabanız varsa içine girin.
►Asla bir ağacın altına sığınmayın.
►Çevreden daha yüksek bir yerde durmayın.
►Bisiklet, çit vb. ****l objelerden uzak durun.
►Uzun nesnelerin yanında durmayın.
►Gruplar halinde durmayın.
►Kendinizi huzursuz hissediyorsanız, saçlarınız yukarı dikilmeye başlamışsa hemen kulaklarınızı kapatın ve yere çökün. Asla yere uzanmayın ve ellerinizi yere değdirmeyin.