Konu: Doğa Parkı Bitkileri

Sky rocket ( Juniperus vir. Sky rocket )
Kurşun kalem ardıcı (\Juniperus virginiana\), Cupressaceae (servigiller) familyasından küçük ya da orta boylarda, 10-20 metre, dar ve piramidal tepeli, ender olarak ileri yaşlarda geniş tepeli bir ardıç türü. Kabuk ince, açık kırmızımsı kahverengidir. Kolayca dar pulsu çatlaklı hale gelip, soyulmaktadır. Gövdenin dip kısmı genellikle geniş ve payandalıdır. Sürgünler kısa ve belirgin olarak incedir. Pul yapraklar da sivri uçlu, mavi yeşil renktedir. Gençlikte hatta çoğu kez yaşlı bireylerde de iğne yapraklara rastlanmaktadır. Pul yaprakların sırtlarında bazen yağ bezeleri bulunur. Çiçekler bir cinsli iki evcikli, ender olarak tek evcikli olup küçük kozalak mavi dumanlı, 5-8 mm. çapındadır. Bir yılda olgunlaşır. Her kozalakta 1-4 adet tohum bulunur. Tohum ise 2-4 mm. uzunluğunda, açık kahverengidir. Çok dayanıklı , keskin kokulu, kolayca işlenen, özodunu kırmızı renkli değerli odunları vardır. Özellikle kurşun kalem sanayiinde en önde gelen bir ağaçtır. Ayrıca odununda % 2,5-4,3 oranında eterik yağı bulunup, bu yağ parfümeride kullanılmaktadır. Bu ardıç türü Kuzey Amerika ın doğu kesimlerinde en geniş yayılış gösteren koniferlerden birisidir. Değişik yetişme yeri koşullarına kolaylıkla uyum sağlamakta, ıslak ve nemli yetişme yerlerinde, kuru ve sığ topraklarda bile kolayca yetişebilmektedir. Asıl boylu ve iyi vasıflı ormanlarını Batı Virginianada, Mississipi eyaletlerinde yapmaktadır. Odunlarından kurşun kalemden ayrı inşaat odunu olarak, telefon direği, travers, kazık ve benzeri endüstriyel alanlarda yararlanılmaktadır.

Göknar ( Abies nordmanniana )
40-50 m boya ulaşan, geniş piramidal şekilde gelişen ve çok sık dallanma yapan gri gövdeli bir ağaçtır. Alt dalları yanlara doğru horizonal yönelir ve hafifçe aşağıya doğru sarkar. Yan sürgünlarin ucunda 4 adet reçinesiz tomurcuk bulunur. Bu tomurcuklardan 3 tanesi aynı düzlemde, dördüncüsü altta olmak üzere dört adet sürgün gelişir ki Abies albaya kıyasla daha sık dallıdır. Genç sürgünleri yeşilimtrak-sarı renkli olup üzeri kısa, sık, esmer tüylerle örtülmüştür. İğne yapraklar 2-3,5 cm uzunluğunda, parlak koyu yeşil renkte, uç kısımları kertikli veya küt, alt yüzlerinde belirgin iki stoma bandı bulunur. Ortalama olarak 15-16 cm uzunluk ve 5 cm çapındaki kırmızı-kahverengi kozalaklarda dış pullar, iç pullardan (karpel) daha uzundur, çoğunlukla bol reçinelidir. Kozalaklar dal üzerinde dik dururlar ve kozalak pulları döküldüğünde geriye ince bir eksen kalır.

Yeni dünya ( Eriobotrya japonica ) Photos
Yenidünya bitkisinin anavatanı Çin, Japonya ve Kuzey Hindistan’dır. Bunlardan, üretiminin yapıldığı Akdeniz ülkelerine, özellikle Cezayir, Korsika İle A.B.D. nin Kaliforniya ve Florida eyaletlerine yayılmıştır. Pek çok yenidünya çeşidinin orjini Çin ve Japonya’ dır. Üretim miktarı bakımından Çin başta gelmektedir. Ülkemize 150- 200 yıl kadar önce Cezayir ve Lübnan’ dan geldiği tahmin edilmektedir. Yenidünya üretim, tüketim ve ticareti, dünya ekonomisine paralel olarak ülkemiz ekonomisinde de diğer meyve türlerine göre önemli bir yere sahip değildir. Üretim ve tüketim hacmi daha çok Güney Asya ve Uzak Doğu ülkelerinde geniştir.Dünya yenidünya üretiminde birinci sırayı Çin (200.000 ton üretim ve 42.000 ha alan) almakta daha sonra bu ülkeyi Pakistan (28.800 ton üretim ve 11.000 ha alan), İspanya (41.487 ton üretim 2.914 ha alan) ve Japonya (10.245 ton üretim ve 2.420 ha alan) izlemektedir (FAO 2003). Türkiye’de yenidünya üretim teknolojisi, bu ülkelere göre çok geri olmamakla birlikte gelişmeye ihtiyaç göstermektedir. 2003 yılı verilerine göre; ülkemizde 1.420 ha alanda yaklaşık 288.000 adet yenidünya ağacı bulunmaktadır ve yaklaşık 250.000 adedi meyve verir durumdadır. Yıllık üretim yaklaşık olarak 13.000 ton civarındadır. Düşük sıcaklıklar yenidünya yetiştiriciliğini sınırlayan önemli faktörlerdendir. -12 C0 sıcaklıkta ciddi zararlanmalar görülmektedir. Akdeniz Bölgesi uygun ekolojisi nedeniyle yenidünya yetiştiriciliği için diğer bölgelere oranla daha uygundu

Sarı boya çalısı ( Mahonia ) Photos
Mahonia aquifolium (Prush.) Nutt.: Sarı Boya Çalısı 2 mye kadar boylanabilen herdem yeşil bir çalıdır. Yapraklar yumurta ya da eliptik biçimde 5-9 adet yaprakçıktan oluşur. 4-8 cm boyundaki sert ve deri yaprakçıkların kenarı dikenli dişli, üst yüzü parlak koyu yeşil, çok azında donuk yeşildir. Yaprakçıklar tazeyken ve de kış aylarında çoğu kez yeşil değil, kırmızımsı bir renktedir. Sarı renkli çiçekler dik duran büyük salkım halinde kurullar oluşturur. Nisan-mayıs aylarında çiçek açar. Olgun üzümsü meyve, mavimsi-siyah renkte ve dumanlıdır. Kuzey Amerikada doğal olarak yetişir. Yarı gölge ve kuytu yerlerde, verimli, nemli fakat iyi drenajlı asidik topraklarda iyi gelişir.

Alaca iğde ( Eleagnus ebb. gilt edge ) Photos
ELAEAGNACEAE Elaeagnus pungens Thunb.: Süs İğdesi 4 mye kadar boylanabilen herdem yeşil çalılardır. Sürgünler kahverengi pullu ve dikenlidir. 10 cm uzunluğundaki yapraklar oval-eliptik şekilli, deri gibi sert ve kenarları dalgalıdır. Ayanın üst yüzü parlak yeşil, alt yüzü sık olarak beyazımsı veya kahverengi pulludur. Ekim-kasım aylarında açan çan şeklindeki çiçekler yaklaşık 12 mm uzunluğunda, gümüşi-beyaz renkli ve kokuludur. 15 mm uzunluğundaki elipsoit şekilli meyve önceleri kahverengi olgunlaştığında ise kırmızı renklidir. Japonyada doğal olarak yetişir. Budanarak şekil verilebilir.

Leylandi ( Cup. Leylandii ) Photos
Cupressocyparis leylandii (Melez Servi) 15 m.ye kadar boylanabilen, 7 m.ye kadar taç çapı yapabilen, konik yapıda, sık dokulu ağaç formlu bitkilerdir. Yapraklar herdem yeşil, 4 köşeli ve koyu yeşil renktedir. Koparıldığında hoş bir koku yayar. Sürgünler ince ve narindir. Çiçekler kokulu, erkek çiçekler 3 mm. boyunda, kırmızımsı kahverengi ve terminal durumludur. Dişi çiçekler erkek çiçeklerden daha büyük, sarı renktedir. Kozalaklar 2 cm. çapında 8 pullu ve kahverengidir. Her pulun altında 5 adet tohum bulunur. Tohum ve çelikle üretilir. Donlara dayanıklı olmakla beraber -20 derecenin altında zarar görür. Hava kirliliği ve tuz serpintilerine karşı dayanıklıdır. Park ve bahçe düzenlemelerinde dekoratif formu ve sınırlandırma amacıyla tercih edilir. Soliter veya gruplar halinde kullanıma uygundur

Kocayemiş ( Arbutus unedo ) Photos
Koca yemiş (Arbutus unedo), fundagiller (Ericaceae) familyasından meyveleri yenen bir çalı türü. Gençken tüylü olan kızılımsı kahverengi dallar üzerindeki yapraklar tüysüz, üst yüzü parlak yeşil, alt yüzü daha açık yeşil, kenarları testere dişli, uçları sivri ve derimsi bir ayaya sahiptir. Çiçekler beyaz renkli, uç kısımları yeşilimsi, salkım durumları halinde toplanmışlardır. Meyveleri küre biçiminde, 1-2 cm çapında, yüzeyi pürtüklü, önceleri yeşilimsi, olgunlukta ateş kırmızısı veya portakal rengindedir. 4-5 tohumlu etli bir meyvesi vardır. Türkiyede Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz bölgesindeki makilerle birlikte bulunur.

Yalancı servi ( Chamaecy paris ) Photos
Chamaecyparis lawsoniana (A. Murr.) Parl.: Yalancı Servi 60 m’ye kadar boylanabilen, herdem yeşil ağaçlardır. Pul yaprakların sırtında uzunca bir yarık içerisinde yağ bezeleri vardır. Sürgünler ve yapraklar ovuşturulduğu zaman reçine ile karışık, maydanoz kokusuna benzer bir koku verir. Erkek çiçekler küçük bir kozalak halindedir, önceleri siyah veya koyu mor, sonraları kırmızı renklidir. 8 adet kalkan şeklinde odunlaşmış puldan oluşan dişi kozalak 8 mm çapında ve küre şeklindedir. Önceleri mavi-yeşil, sonradan kahverengidir kozalak pullarının ortasında kısa bir çıkıntı bulunur. Olgunlaşan kozalak dağılmaz. Her türlü toprakta yetişebilir. Kış soğuklarına dayanıklıdır. Doğal yayılış alanı Kuzey Amerika’dır. Dünyanın değişik yerlerinde park ve bahçelerde yetiştirilir. Son yüzyılda geliştirilmiş sayısız kültivarı vardır

Varigeta ardıç ( Juniperus variegata ) Photos
Herdem yeşil 15 mye kadar boylanabilen ağaç veya 3-5 m boyunda sık dallı çalı ya da yerde sürünen bir çalıdır. 10-15 mm uzunluğunda 1-2 mm. genişliğindeki iğne yapraklar sert ve sivri uçlu olup sürgünlere dik açı ile üçlü çevrel dizilmişlerdir. Yaprağın üst yüzünde beyaz renkli geniş bir stoma bandı vardır. Çoğunlukla iki evciklidir. Üzümsü kozalaklar 6-9 mm çapında olup 2-3 yılda olgunlaşır, içinde 3 tohum vardır. İlk yıl yeşil renkli olan kozalak ikinci yılın sonunda dumanlı, siyahımsı bir renk alır. Avrupa, Kuzey Asya ve Çin olmak üzere çok geniş bir yayılışı vardır. Park ve bahçelerde yetiştirilen pek çok kültivarı vardır. Juniperus comminus L. subsp. nana Syme: Bodur Ardıç: Yerde sürünen 30-40 cm boyunda, sık dallı bir çalıdır. Yapraklar sürgüne yatmış gibidir, daha kısa ve daha az batıcıdır. Doğal yayılış alanı Avrupa, Asya, Kuzey Amerikadır

Mavi atlantik sediri ( Cedrus at. glauca ) Photos
Çok hızlı büyürler. Soğuğa dayanıklıdır. Toprak sorunu yoktur. Sedirlerin içerisinde en dekoratif olanıdır. 20-25 m boylanabilir. 30-40 m boyunda, gençken piramidal ileri yaşlarda geniş ve yassı tepeli herdem yeşil ağaçlardır. Kısa sürgünde iğne yaprak sayısı 19-28dir. Erkek çiçekler dik duran, silindir şeklinde kozalakçık halindedir. Tozlaşma sonbaharda gerçekleşir. Dişi kozalak fıçı veya yumurta şeklinde, boz kahverengi olup olgunlaştığı zaman dağılır. Kozalak pulları yelpaze şeklinde ve odunsudur. Doğal yayılış alanı Kuzey Afrikada Atlas Dağlarıdır. Kıymetli bir orman ağacı olmasının yanında çok güzel bir park bitkisidir Kireçli, hafif asitli ve kumlu topraklarda iyi gelişir. Rüzgâra, kirli hava şartlarına ve kent iklimine dayanıklıdır. Işık ağacıdır. Sıcaklık isteği fazla, nem isteği azdır. Donlara duyarlıdır. Atatürk Arboretumu da asli tür yanında aşağıdaki kültivarları da görmek mümkündür. Cedrus atlantica Glauca-Yaprakları gümüşi-mavi renklidir. Mavi Sedir olarak bilinir. Cedrus atlantica Pendula- Dalları aşağı doğru sarkık, yaprakları yeşil veya grimsi yeşil renklidir. Cedrus atlantica Aurea: Yaprakları sarı-alacalıdır.