Konu: Ağız Özellikleri Taşıyan Bir Eski Türkiye Türkçesi Metni

Hayati Develi


1. Nüsha özellikleri


İnceleme konusu yaptığımız Fatiha Tefsiri, genel olarak Türkiye’de gelişen Batı Oğuzcası’nın XIII.-XIV. yüzyıllardaki özelliklerini yansıtmakla birlikte bazı özellikleri ile Oğuz-Kıpçak diyalekti özellikleri de taşıyan küçük bir risaledir. Bu risâle Bursa Yazma Eserler Kütüphanesi Hüseyin Çelebi, nr. 468’de kayıtlı mecmuanın 86b-90b yapraklarındadır.


Bu Fatiha tefsirinde ana hatlarıyla söz konusu surenin grafik özelliklerinin taşıdığı hikmetler anlatılmakta, okunması halinde elde edilecek sevaplar yine grafik özellikleriyle bağlantılı olarak ifade edilmektedir. Bu tarz ve üslûp ile yazılmış bir başka Fatiha Tefsiri Süleymaniye Kütüphanesi Serez nr. 3839’da kayıtlı mecmuanın 69b-76a yaprakları arasında bulunmaktadır. Bu, bizim inceleme konumuz olan tefsirden biraz daha geniştir, ancak iki bölümü elimizdeki esere büyük ölçüde benzemektedir. Serez 3839’daki Fatiha Tefsirinden birkaç alıntı yaparak bu benzerliği göstermek istiyoruz:


75a : “… Elhamdu beş harftir, namâz dahi beş vakittür; her kim beş harfi okursa namâzda tak¬îrât olmaya. Ol beş harf hürmetine bagışlaya …”


76a : “… gayri’l-magdûbi ‘aleyhim, on beş harftür. Toksan tokuza katsa yüz on dört olur. Her kim yüz on dört harfi okursa Qur’ân yüz on dört sûredir, dügelisin okumuşça sevâb bula …”


2. Karışık dilli eserler


Türkoloji literatüründe Tarihî Doğu Türkçesi ile Tarihî Batı Türkçesi özelliklerine karışık olarak yer veren eserler hakkında umumiyetle “karışık dilli” isimlendirmesi kullanılmaktadır. Ancak bunların Türkiye Türkçesinin gelişim devreleriyle ilgili olup Orta Türkçeden Türkiye Türkçesine geçişin gerçekleştiği bir dönemin karışıklığını yansıttığını söyleyenler olduğu gibi, herhangi bir şekilde Türkiye Türkçesinin gelişimiyle ilgileri olmayıp sadece Doğu Türkçesi grubuna mensup göçmen bilim adamları ve ediplerin dillerindeki karışmanın neticesi olduğunu söyleyenler de vardır. İnceleme konumuz olan küçük risale hacmi itibariyle böyle bir konuda derinlemesine bir fikir beyanına çok da imkân vermese de, biz eserlerin ‘karışık dilli’ olmasının tespitinde ortalama olarak standart kabul edilen Eski Türkiye Türkçesinin özellikleriyle mukayesesinin değil de kendi içindeki verilerle mukayesesinin esas tutulması gerektiği kanaatinde olduğumuzu ifade etmek isteriz. Bu görüşü biraz daha açacak olursak diyebiliriz ki, meselâ bir eserde bulunma hali için ETT’deki +A yerine +GA veya i- fiiliyerine er- şekli kullanılıyorsa bu eser karışık dilli sayılmamalıdır. Eğer eserin içinde bazen +GA bazen +A, bazen erse, bazen ise kullanılıyorsa ve bu karışıklığın mahalli bir ağızla standart yazı dili özelliklerinin karışması olmadığından emin isek, bu eserin karışık dil özellikleri taşıdığından söz edilebiliriz.


Her dönemde ve her diyalekt grubunda bir kısım şekillerin ikili olabileceği ve standart yazı dilinin oluşumu sürecinde bir çok ağızların karıştığı gerçeği de göz önünde tutulursa, Türkolojide kullanılan “karışık dilli” tanımlamasının ne ifade ettiğinin, neyi neden ayırmayı amaçladığının çok da açık olmadığını söyleyebiliriz. “Karışık dilli” tanımlaması, genellikle, Doğu Türkçesi ile Anadolu Türkçesi’nin veya bazen de Kıpçak Türkçesi ile Anadolu Türkçesi’nin özelliklerinin karışık olarak bulunmasını ifade etmektedir. Böyle bir tanımlama kimi metinler için uygundur, ancak her metin için uygun olduğu da söylenemez. Kimi ses düzeni, şekil bilgisi, hatta söz dizimi özellikleri düzenli olarak ETT için standart var sayılan şekillerden farklı olan eserlerin her zaman için Tarihî Türkiye Türkçesi’nin dil sınırları içinde yer alan bir diyalekte ait olabileceği ihtimalini yok saymamak gerekir. Bizim elimizdeki küçük risaleye yaklaşımımız bu şekildedir. Eski Türkiye Türkçesi metinlerinden farklı bazı özellikler taşıyan bu risalenin bu dil grubunun tabiî sınırlarına dahil bir diyalekti temsil etmesi ihtimali üzerinde duruyoruz





3. İmlâ ve Dil Özellikleri


/a/ ünlüsü üstün, elif veya Türkçe kelime başlarında medli elifle gösterilmiştir.


/e/ ünlüsü üstün ve bazen de elif ile gösterilmiştir: üzre, ne-y-içün gibi.


/ç/ ünsüzü için ayrı bir işaret kullanılmamış /c/ ve /ç/ cim harfiyle temsil edilmişlerdir. /p/ ünsüzü kapu ve peygâmbar kelimelerinde


pe harfi ile temsil edilirken dutup kelimesinde be harfi ile temsil edilmiştir.


Nazal /ñ/ ünsüzü için üç noktalı kef yanında ŋ şekli de kullanılmıştır: taŋrı, miŋ.


+dAn ayrılma hali eki dal+elif ve tenvinle yazılmaktadır. İyelik ekinden sonraki akuzatif eki +n de tenvinle gösterilmiştir.


kapusın acıvirem.


Kelime başı /b/ ünsüzünün sızıcı /v/’ye dönüşmesi konusunda Fatiha Tefsiri var ve vir- örneklerinde /v/ tarafındadır.


biribi- kelimesinde ise /b/ korunmuştur. Yine kelime başında /b/ ~ /m/ nöbetleşmesi görülen bazı kelimelerde metnimizde /m/’li


şekiller baskındır : miŋ, men gibi. Birinci teklik şahıs zamiri men ve bunun /b/’li şekli binüm Kıpçak tesiri gibi yorumlanabilir.


/t/ > /d/ değişmesinde de metnimiz ince ünlülü kelimelerde tonlu /d/’ler tarafındadır : dé- ~ di-, degin, deñiz, dört ~ dörüt, dut-, dün.


Bunun dışında şu örnekte ikilik vardır: dükelince ~ tükeli. Bir örnek te ise kelime başında /t/ korunmuştur : tü (t.si). Kalın sıradan kelime


başlarında /t/’li şekillerin korunma oranı, diğer Anadolu metinlerinde olduğu gibi, daha yüksektir: takı, tokuz, toksan. Bunun


yanında /d/’li şekillerde yaygındır : damla, dolıyı, dut-, durur. Bilhassa –durur’un bildirme eki fonksiyonuyla ve tonlu ünsüzle


kullanılması metnimizi Doğu Türkçesinden kuvvetli bir şekilde ayırmakta ve Anadolu sahasına aidiyetini göstermektedir.


Fatiha Tefsiri’nde iki ünlü arasında kalan patlamalı ses birimlerinin sızıcılaşmadığı görülmektedir: kızdurdukı, yazukını, uzunlukı,


ucmaka gibi.


Metinde Eski Türkiye Türkçesi için karakteristik olmayan şekiller vardır. Bunlar eserin dilinin bir Oğuz-Kıpçak şivesi olarak


tanımlanmasına delil sayılabilecek özelliklerdir. Metinde ol- yardımcı fiilinin yanında (beş defa) ve sayıca daha fazla olarak


(16 defa) bol- şekli de kullanılmaktadır. elik “evvelâ, önce” kelimesi de Anadolu Türkçesi’ne tespit edilmezken Gülistan


Tercümesi ve İrşâdü’l-Mülûk gibi Kıpçak metinlerinde kullanılmaktadır. Metni diğer Anadolu sahası metinlerinden ayıran


özelliklerin en önemlileri ise takı edatı ile er- fiilinin kullanılmış olmasıdır. Anadolu Türkçesi için karakteristik olan dakı, dagı,


dahı gibi şekiller Fatiha Tefsiri’nde hiç kullanılmamış, yalnızca takı şekli kulllanılmıştır. er- yardımcı fiili metnimizde yalnızca bir


yerde geçmektedir okır erse ; bunun yanında okısa şekli 28 kez kullanılmıştır.


İsim çekiminde yaklaşma hali olarak yalnızca +yA, ayrılma hali olarak yalnızca +dAn kullanılması gibi Batı Oğuzcası unsurları yanında


yükleme halinde +I yanında +nI şeklinin de kullanılması gibi Kıpçak unsurları birarada bulunmaktadır.


dört sayı ismi metnimizde dörd şeklinde iki defa, dört şeklinde bir defa geçerken on üç defa dörüt şeklinde geçmiştir. Tarama


Sözlüğü’nde tespit edilemeyen dörüt kelimesi Kitâb-ı Gunyâ’da dörd ve dört yanında otuz yedi örnekte tespit edilmiştir.


Fatiha Tefsiri’nin dilinin ‘karışık dilli’ olduğu kabul edilen diğer bazı eserlerle de benzerlik gösterdiği görülmektedir :








Fatiha Tefsiri


Kıssa-i Yûsuf


Behcetü’l-Hadaik


Feraiz Kitabı


yönelme


+(y)A


+(y)A, +GA (az)


+(y)A ~ +GA


+(y)A


Yükleme


+(y)I ~ +nI (az)


+(y)I


+(y)I ~ +nI (az)


+(y)I ~ +nI (az)


Ayrılma


+DAn


+DAn, +DIn (az)


+Dan ~ +dIn


+DAn


+durur


+durur


+turur, +dUr


+durur


+durur


dahi


takı


dagı


takı ~ dakı


dahi


i-


er- ~ i-


ir-, i- (az)





er- ~ i-


ol


bol- ~ ol-


ol-





bol- ~





Bu eserler içinde bilhassa Ali’nin Kıssa-i Yûsuf’unu dikkatli bir şekilde değerlendirmek gerekiyor. Bu eserde ilk bakışta


Doğu-Batı Türkçelerinin karışması gibi görülebilecek olan özelliklerin pekâla Kaşgari’nin Oğuz-Kıpçak şivesi olarak isimlen dirdiği şive grubuna ait olabileceğini düşünebilir. Bu eser pek çok açıdan Türkiye Oğuzcası’nın özelliklerini taşır: Kıpçakça’nın köp “çok” sıfatı yerine çok, öz zamiri yerine gendü, tap- yerine bul- kullanılması gibi leksik özellikler; yaygınlaşmış b > v (vir-, var), b > ø (bol- > ol-) veya b > m (ben, biñ) gelişmeleri gibi ses düzeni özellikleri vs. Bilhassa Kaşgarî’nin Oğuzca’yı Hakaniye şivesinden ayıran karakteristik özellikler arasında saydığı –DACI sıfat-fiilinin (Divanu Lügati’t-Türk, c. II, 168, 256, 318), Kıssa-i Yûsuf’ta gelecek zaman teşkilinde kullanılması, bu eserin dilinin Oğuzca veya Oğuz-Kıpçakça olarak tanımlanması düşüncesini desteklemektedir :


28- Nübüvvet-risâlet buldaçı sen Hem memleket iyesi oldaçı sen Rahatlığa beşaret buldaçı sen Halil zebih devleti görnür imdi.





135- 135- 135- Kuyudan çıkaruban satıldaçı Andan soñra aña töhmet çok oldaçı hem yene zindan içre salındaçı Her hal içre ben böyle olam imdi.


Fatiha Tefsiri’nin dili genel hatları itibariyle Eski Türkiye Türkçesi özellikleri göstermekle birlikte, bazı leksik ve fonolojik özellikleriyle Doğu (veya Kuzey) Türkçesi özelliklerine de sahip bulunmaktadır. Bunun ferdî bir dil karışmasından ziyade genelleşmiş bir ağız özelliği olduğunu tahmin ediyoruz. Bu, Oğuz-Kıpçak kavimlerinin birarada yaşadığı bölgelerde konuşulan ağızlardan biri olabilir.

METİN





86b


1 Bismi’llâhi’r-râhmâni’r-rahîm


2 Rabbi yessir ve lâ tu’assir. Kim bunı okısa elik cemâ’atlere


3 eyitsün : “¬alavât vérüñ Muhammed’e.” Bu elhamdu bayık bilüñ kim


4 yâ mü’minler, yarısı senâ-durur ve yarısı du’â-durur.


5 elhamdu’nuñ üc adı var: Fâtihatü’l-kitâb ve ümmü’l-kitâb


6 ve seb’u’l-mesânî. Takı haber-durur ‘ulemâdan ve Şâfi’îden


7 ve Ebû Hanîfe’den ve ‘Ali’den ve ‘Osmân’dan ve ‘Ömer’den ve Ebû Bekr-i


8 Sıddîk’den raziyallâhu ‘anhüm ecma’în. Bu tükeli ‘ulemâlardan


9 rivâyet kılurlar. Ol şerîf-i kıyâmete ve ol şefî’-i


10 ümmete Muhammed Mu¬tafâ’ya ¬allallâhu ‘aleyhi ve sellem ¬ordılar kim bu


11 elhamduya neyiçün seb’u’l-mesânî dirler. Resûl eyitti


12 sallallâhu ‘aleyhi ve sellem : Anuñ uçun seb’u’l-mesânî derler kim yédi


13 kürâse başı-durur. Takı yédi âyet-durur. Her kim


14 degme bir âyeti okısa bir kürase müzdini bulur.


87a


1 Yédi âyeti okısa yédi kürase müzdini bulur. Ve takı


2 bu elhamdu icinde yedi hurûf yok-durur. Ol yédi


3 hurûf anıñ ucun yok-durur kim tamu ‘a¢âbı


4 anuñ birle-durur. Kim bunı okır erse eyitsün :


5 “Cemâ’atler! Siz üç kurla salavât vérmeyince


6 men bu yédi hurûf maksûdın eytmeyem!” Takı kim


7 bu elhamdunı okısa Tañrıya şükür kılmak olur. Takı kim


8 bu elhamdunı béş namâzda hatâsuz okısa tamunı


9 görmeye, inşâallâhu te’âlâ. Bu elhamduda evvel se yok-


10 durur. se, tamu kızdurdukı olur. Kim bu elhamdunı


11 okısa tamu kızkunını görmeye, inşâallâhu te’âlâ.


12 Takı ikinci cim yok-durur. Cim, cehennemden-durur. Kim


13 bu elhamdunı okısa cehennemi görmeye. Ücünci hı yok-durur.


14 hı, tamudan korkmaklık olur. Kim bu elhamdunı okısa


87b


1 tamu korkuncını görmeye, inşâallâhu te’âlâ. Dördünci ze yok-


2 durur. Zeceretü’z-zakkûm ya’nî zakkûmuñ zecri bolur. Kim bu elhamdunı


3 okısa tamu zakkûmunı icmeye, inşâ’allâhu te’âlâ. Nite kim, Qur’ân


4 icinde yâd kıldı : “İnne şecerete’z-zakkûm” dédi. Kim bu elhamdunı


5 okısa tamu agusını görmeye, inşâ’allâhu te’âlâ. Bişinci şın


6 yok-durur,. tamunuñ şerligi bolur. Kim bu elhamdunı okısa


7 tamu şerligini görmeye, inşâ’allâhu te’âlâ. Altıncı zı


8 yok-durur. zı lazâ adlu tamudan-durur. Kim bu elhamdunı


9 okısa ol lazâ adlu tamunı görmeye, inşâ’allâhu te’âlâ.


10 Yidinci fe yok-durur. Fe, Taŋrınuñ rahmetinden ayrılmak


11 bolur. Nite kim, Qur’ân icinde eydür : “Ve zanne enne[hu]’l-firâku”


12 Kim bu elhamdunı okısa Taŋrınuñ rahmetinden ayrılmak görmeye,


13 inşâ’allâhu te’âlâ. haber-durur : Seyyid-i kâbe kavseyn


14 zeynü’l-kıyâmeti Muhammed Mustafâ’dan ¬allallâhu ‘aleyhi ve sellem


88a


1 eydür : Her kim bu elhamdunı okısa Taŋrı tebâreke ve te’âlâ anı imin


2 dünyâda ve âhirette korkuncdan. Taŋrı tebâreke ve te’âlâ :


3 “Yâ kullarum! Biş namâz siziñ üzre emânet-durur.


4 kavluhû te’âlâ : “İnnâ ‘arazna’l-emânete” Takı bu elhamdu biş harf-


5 durur kim, bu biş harf Taŋrıya şükr (!) kılmak bolur. Kim {bu biş} harfi


6 okısa biş namâz eksügini yarlayuvire (!). “lillâhi” üc harf-


7 durur. Biş takı üc sekiz bolur. Her kim bu elhamdudan sekiz harf


8 okısa Taŋrı te’âlâ eydür : “Sekiz ucmak kapusın acıvirem.” dir.


9 “Rabbi’l-’âlemîne” on harf-durur. On sekiz bolur. Taŋrı eydür :


10 Yâ kullarum! On sekiz miŋ ‘âlem yaratdum. Kim bu elhamdudan on


11 sekiz harf okısa ve on sekiz miŋ ‘âlem icindeki cânavarlar


12 sagışınca takı tüsi sagışınca yazukını ‘afv kılam.” dir.


13 “Ve anca takı müzd virem.” dir. “er-Rahmân” altı harf-durur.


14 Altı takı on sekiz yigirmi dörüt bolur. Dünli [günli] yigirmi


15 dörüt sâ’at-durur. “Her kim bu elhamdudan yigirmi dört (!) harf


88b


1 okısa dünli günli yigirmi dörüt sâ’at icindeki belâdan


2 ve kazâdan anı gendü rahmetümle bekleyem.” dir. “er-Rahîm” hem altı


3 harf-durur. Altı takı yigirmi dörüt otuz bolur. Taŋrı te’âlâ


4 eydür : “Bir ay otuz gün-durur. Kim bu elhamdudan otuz harf


5 okısa bu bir ay gündüz oruc dutmışca dün dolıyı (!)


6 namâz kılmışca müzd virem.” dir. “Mâliki yevmi’d-dîn” On


7 iki harf-durur. Taŋrı te’âlâ eydür : Bir yılı on iki ay


8 yaratdum. Her kim bu elhamdudan “mâliki yevmi’d-dîn”e degince


9 okısa Taŋrı tebâreke ve te’âlâ eydür: “Bu on iki ay


10 gündüzle oruc dutup dün dolıyı namâz kılmış


11 fazlını virem.” dir. “İyyâke na’budu” sekiz harf-durur. Sekiz


12 kırk iki elli bolur. Taŋrı tebâreke ve te’âlâ Qur’ân icinde


13 va’de kıldı: “Fî yevmin kâne mikdâruhû hamsîne elfe senetin”


14 Ya’nî : Yarın kıyâmet güni bir gün uzunlukı dünyânıñ


89a


1 elli miŋ bu yılınca ola. Kim bu elhamdudan okısa “iyyâke na’budu”ya degince


2 Taŋrı te’âlâ ol elli miŋ yıllık güni bir sâ’atde gecüre. Ve “iyyâke


3 nestâ’în” on bir harf-durur. On bir takı elli altmış


4 bir bolur. Taŋrı te’âlâ eydür : Dünyâda altmış bir deñiz yaratdım.


5 Her kim bu elhamdudan “ve iyyâke nesta’îne”ye degince okısa ol (oña) ?


6 altmış bir deñiz sagışınca takı degme deñiz suyı damla


7 damla bolmış sagışınca müzüd virem. Ve takı anca yazukunı


8 giderem.” dir. “ihdinâ’s-sırâta” : On bir harf-durur.


9 On bir takı altmış bir yitmiş iki bolur. Taŋrı te’âlâ eydür .


10 “Yâ kullarum! Resûluŋ ? yitmiş iki firâkı var. Her kim bu elhamdudan


11 “ihdinâ’s-sırâte” degince okısa ol yitmiş iki firâkdan


12 ırak dutam.” dir. “el-mustakîme” : Sekiz harf-durur. Yitmiş iki


13 takı sekiz seksen (!) bolur. Her kim bu elhamdudan “el-mustakîm”e


14 degince okısa Taŋrı te’âlâ eydür : “Her kim binüm kullarumdan


89b


1 sücü icse yâ zinâ [kılsa] ol yazukunı yarlıgayam.” dir. “sırate


2 ’llezîne en’amte ‘aleyhim” on tokuz harf-durur. On


3 tokuz takı seksen, toksan tokuz bolur. Taŋrı te’âlâ eydür :


4 “Yâ kullarum! Her kim bu elhamdudan “sırâte’l-lezine en’amte ‘aleyhim”e


5 degince okısa binüm toksan tokuz agır hürmetlü


6 adumı okımış ögrenmiş müzdin ve kerâmetin


7 virem.” dir. “gayri’l-magdûbi ‘aleyhim” [on biş] harf-durur.


8 On biş takı toksan tokuz yüz on dörüt bolur.


9 Taŋrı te’âlâ eydür : “Yâ kullarum! Yüz on dörüt


10 sûret Qur’ân, Resûluma (!) indürdüm. Her kim bu


11 elhamdudan “gayri’l-magdûbi ‘aleyhim”e degince okısa


12 yüz on dörüt sûret Qur’ân ögrenmiş


13 okımış müzdini, fazlını virem.” dir. “Gendü fazlım


14 birle.” “ve lâ’d-dâllîn” on harf-durur. On


90a


1 takı yüz on dörüt yüz yigirmi dörüt bolur. {Taŋrı te’âlâ eydür : “Yâ kullarum!} Her kim


2 bu yüz yigirmi dörüt harfi okısa yüz miŋ yigirmi


3 dörüt miŋ beygamberler yaratdum, halklara biri-


4 bidüm. Her kim bu elhamdunı biş namâzda okısa


5 yüz miŋ yigirmi dörüt miŋ peygambarları gör-


6 mişçe ve dükeline îmân getürmişce müzüd virem.


7 Ve dükeli beygamberler birle berâber kılam. Gendü fazlım


8 birle.” dir. Takı “âmîn” dörüt harf-durur.


9 Resûl sallallâhû ‘aleyhi ve sellem eyitdi. Her kim bu dörüt


10 harfi eyitse Taŋrı te’âlâ aña dörüt nesene


11 rûzi kıla. Evvel îmânını ve şehâdetini anıñ üzere


12 bekleye. İkinci gûrını aydıñ kıla. Ol gûruñ giñligi


13 yetmiş arşun ola. Ücünci kıyâmetde hisâbını


14 âsân kıla. Dördünci sırâtdan, tamudan âsân gecüre


90b


1 ve ucmaka ilede. Vallâhu a’lem bi’s-savâb.





İNDEKS





+(y)A : aña 90a/10, cemâ’atlere 86b/2, dükeline 90a/6, elhamduya 86b/11, halklara 90a/3, iyyâke na‘budu’ya 89a/1,


mâliki yevmi’d-dîn’e 88b/8, muhammed’e 86b/3, muhammed mustafâ’ya 86b/10, resûluma 89b/10, şefî’-i ümmete 86b/9-10, şerîf-i kıyâmete 86b/6, taŋrıya 88a/5, tañrıya 87a/7, ucmaka 90b/1, ve iyyâke nesta‘îne’ye 89a/5,


-(y)A : ‘afv kılam 88a/12, âsân kıla 90a/14, aydıñ kıla 90a/12, bekleye 90a/12, bekleyem 88b/2, berâber kılam 90a/7,


dutam 89a/12, eytmeyem 87a/6, gecüre 89a/2, 90a/14, giderem 89a/8, görmeye 87a/9, 11, 13, 87b/1, 5, 7, 9, 12, icmeye


87b/3, ilede 90b/1, ola 89a/1, 90a/13, rûzi kıla 90a/11, virem 88a/13, 88b/6, 11, 89a/7, 89b7, 13, 90a/6, yarlayuvire 88a/6,


yarlıgayam 89b/1,


ac- açmak


a.-ıvirem 88a/8


ad isim


a.+ı 86b/5


a.+mı89b/6


adlu isimli, ismini taşıyan


a. 87b/8, 87b/9


‘afv kıl- affetmek


‘a.-am 88a/12


agır hürmete lâyık, saygıdeğer


a. 89b/5


agu zehir


a.+sını 87b/5


âhiret ahiret


a.+te 88a/2


‘âlem âlem, dünya


‘a. 88a/10, 88a/11


‘ali Hz. Ali


‘a.+den 86b/7


altı 88a/13, 88a/14, 88b/2, 88b/3,


a.+ncı 87b/7





âmîn


â. 90a/8


arşun arşın 90a/13


âsân kolay 90a/14


âsân kıl- kolaylaştırmak


â.-a 90a/14


ay ay, otuz günlük takvim birimi


a. 88b/4, 88b/5, 88b/7, 88b/9


aydıñ kıl- aydınlatmak


a.-a 90a/12


âyet âyet


â.+durur 86b/13


â.+i 86b/14, 87a/1


ayrıl- ayrılmak


a.-mak 87b/10, 87b/12


‘a¢âb işkence, eziyet


‘a.+ı 87a/3


baş başlangıç, baş taraf


b.+durur 86b/13


bayık açıkça, kesinlikle


b. 86b/3


bekle- korumak; sağlamlaştırmak


b.-ye 90a/12


b.-yem 88b/2


belâ belâ


b.+dan 88b/1


berâber kıl- bir araya getirmek


b.-am 90a/7


béş beş


b. 87a/8


beygamber peygamber


b.+ler 90a/3, 90a/7


bil- bilmek


b.-üñ 86b/3


bin ben


b.+üm 89a/14, 89b/5


bir bir


b. 86b/14, 88b/4, 88b/5, 88b/7, 88b/14, 89a/2


altmış b. 89a/3-4, 89a/4, 89a/6, 89a/9


on b. 89a/3, 89a/9, 89b/8


biribi- göndermek


b.-düm 90a/3-4


birle birlikte, beraber


b. 89b/14, 90a/7, 90a/8,


b.+durur 87a/4,


bismi’llâhi’r-râhmâni’r-rahîm


b. 86b/1,


biş beş


b. 88a/3, 88a/4, 88a/5, 88a/6, 88a/7, 90a/4


b.inci 87b/5,


on b. 89b/7, 89b/8


bol- olmak


b.-mış 89a/7


b.-ur 87b/2, 87b/6, 87b/11, 88a/5, 88a/7, 88a/9, 88a/14, 88b/3, 88b/12, 89a/4, 89a/9, 89a/13, 89b/3, 89b/8, 90a/1


bu bu


b. 86b/3, 86b/8, 86b/10, 87a/2, 87a/6, 87a/7, 87a/8, 87a/9, 87a/10, 87a/13, 87a/14, 87b/2, 87b/4, 87b/6, 87b/8, 87b/12, 88a/1, 88a/4, 88a/5, 88a/7, 88a/10, 88a/15, 88b/4, 88b/5, 88b/8, 88b/9, 89a/1, 89a/5, 89a/10, 89a/13, 89b/4, 89b/10, 90a/2, 90a/4, 90a/9


b.+nı 86b/2, 87a/4


bul- elde etmek, kazanmak


b.-ur 86b/14, 87a/1


+cA : anca 88a/13, 89a/7, degince 88b/8, 89a/1, 5, 11, 14, 89b/5, 11, getürmişce 90a/6, namâz kılmışca 88b/6, oruc dutmışca 88b/5, sagışınca 88a/12, 89a/6, 7, yılınca 89a/1,


cânavar canlılar, hayvanlar


c.+lar 88a/11


cehennem cehennem


c.+den-durur 87a/12


c.+i 87a/13


cemâ’at topluluk


c.+ler 87a/5


c.+lere 86b/2


cim Arap alfabesinde cim harfi


c. 87a/12


+DA : âhirette 88a/2, dünyâda 88a/2, 89a/4; elhamduda 87a/9, icinde 87a/2, 87b/4, 11, 88a/11, 88b/1, 12, icindeki 88a/11, 88b/1, kıyâmetde 90a/13, namâzda 87a/8, 90a/4, sâ‘atde 89a/2,


damla damla


d. damla 89a/6, 89a/7


+dAn : ‘ali’den 86b/7, belâdan 88b/1, cehennemden-durur 87a/12, ebû hanîfe’den 86b/7, elhamdudan 88a/7, 10, 15, 88b/4, 8, 89a/1, 5, 10, 13, 89b/4, 11, firâkdan fırkalar*dan 89a/11, kazâdan 88b/2, ebû bekr-i ¬ıddîk’den 86b/7-8, korkuncdan 88a/2, kullarumdan 89a/14, muhammed mustafâ’dan 87b/14, ‘osmân’dan 86b/7, ‘ömer’den 86b/7, rahmetinden 87b/10, 12, sırâtdan 90a/14, şâfi’îden 86b/6, tamudan 87a/14, 87b/8, 90a/14, ‘ulemâdan 86b/6, ‘ulemâlardan 86b/8,


de- demek, ifade etmek


d.-rler 86b/12


dé- demek, ifade etmek


d.-di 87b/4


d.-rler 86b/11


degin kadar


d.+ce 88b/8, 89a/1, 89a/5, 89a/11, 89a/14, 89b/5, 89b/11


degme herhangi bir, her


d. 86b/14, 89a/6


deñiz deniz


d. 89a/4, 89a/6


-dI : biribidüm 90a/3-4, dédi 87b/4, eyitdi 90a/9, eyitti 86b/11, indürdüm 89b/10, sordılar 86b/10, va’de kıldı 88b/13, y⢠kıldı 87b/4, yaratdım 89a/4, yaratdum 88a/10, 88b/8, 90a/3,


di- demek, ifade etmek (krş. de-, dé-)


d.-r 88a/8, 88a/12, 88a/13, 88b/2, 88b/6, 88b/11, 89a/8, 89a/12, 89b/1, 89b/7, 89b/13, 90a/8





dolıyı (!) boyunca, süresince


d.88b/5, 10


dörd dört (krş. dört, dörüt)


d.+ünci 87b/1, 90a/14


dört dört (krş. dörd, dörüt)


yigirmi d. 88a/15


dörüt dört (krş. dörd, dört)


d. 90a/8, 9, 10


on d. 89b/8,


yigirmi d. 88a/14, 88a/15, 88b/1, 88b/3


yüz on d. 89b/9, 12, 90a/1


yüz yigirmi d. 90a/1, 90a/2


du’â dua


d.+durur 86b/4


-dUKI : kızdurdukı 87a/10,


-dUr- : indürdüm 89b/10, kızdurdukı 87a/10,


+durur : âyet-durur 86b/13, başı-durur 86b/13, birle-durur 87a/4, cehen*nemden-durur 87a/12, du’â-durur 86b/4, emânet-durur 88a/3, gün-durur 88b/4, haber-durur 86b/6, 87b/13; harf-durur 88a/4-5, 6-7, 9, 13, 88b/3, 7, 11, 89a/3, 8, 12, 89b/2, 7, 14, 90a/8; sâ’at-durur 88a/15, senâ-durur 86b/4, tamudan-durur 87b/8, yok-durur 87a/2, 3, 9-10, 12, 13, 87b/1-2, 6, 8, 10,


dut- tutmak


d.-am 89a/12


dükel hep, cümle (krş. tükel)


d.+ine 90a/6, 7


dün gece


d. 88b/5, 10


dünli geceli


d. günli 88a/14, 88b/1


dünyâ dünya


d.+da 88a/2, 89a/4


d.+nıñ 88b/14


ebû hanîfe Ebu Hanife


e.+den 86b/7


ebû bekr-i ¬ıddîk Hz. Ebu Bekir


e.+den 86b/7-8


eksük eksik, noksan


e.+ini 88a/6


elhamdu 86b/3, 87a/2, 88a/4


e.+da 87a/9


e.+dan 88a/7, 88a/10, 88a/15, 88b/4, 88b/8, 89a/1, 89a/5, 89a/10, 89a/13, 89a/10, 89a/13, 89b/4, 89a/10, 89a/13


e.+nı 87a/7, 87a/8, 87a/10, 87a/13, 87a/14, 87b/2, 87b/4, 87b/6, 87b/8, 87b/12, 88a/1, 90a/4


e.+nuñ 86b/5


e.+ya 86b/11


elik önce 86b/2


elli elli (50) 88b/12, 89a/3


emânet emanet


e.+durur 88a/3


er-rahîm 88b/2


er-rahmân 88a/13


evvel önce 87a/9, 90a/11


eyit- söylemek, ifade etmek


e.-di 90a/9


e.-meyem 87a/6


e.-se 90a/10


e.-sün 86b/3, 87a/4


e.-ti 86b/11


eydür 87b/11, 88a/1, 88a/8, 88a/9, 88b/4, 88b/7, 88b/9, 89a/4, 89a/9, 89a/14, 89b/3, 89b/9, 90a/1


fâtihatü’l-kitâb


f. 86b/5


fazl kerem, ihsan


f.+ım 89b/13, 90a/7


f.+ını 88b/11, 89b/13


fe Arap alfabesinin bir harfi


f. 87b/10


firâk fırkalar


f.+dan 89a/11


f.+ı 89a/10


gûr mezar


g.+ını 90a/12


g.+uñ 90a/12


gecür- geçirmek


g.-e 89a/2, 90a/14


gendü kendi 88b/2, 89b/13, 90a/7


gider- affetmek


g.-em 89a/8


giñlik genişlik


g.+i 90a/12


gör- görmek


g.-meye 87a/9, 87a/11, 87a/13, 87b/1, g.meye 87b/5, 87b/7, 87b/9, 87b/12


g.-mişçe 90a/5-6


gün gün 88b/14


g.+durur 88b/4


g.+i 88b/14, 89a/2,


gündüz gündüz


g. 88b/5


g.+le 88b/10


günli gündüzlü


dünli g. 88a/14, 88b/1


haber haber


h.+durur 86b/6, h.durur 87b/13


halk insan


h.+lara 90a/3


harf harf


h. 88a/5, 88a/7, 88a/11, 88a/15, 88b/4,


h.+durur 88a/4-5, 88a/6-7, 88a/9, 88a/13, 88b/3, 88b/7, 88b/11, 89a/3, 89a/8, 89a/12, 89b/2, 89b/7, 89b/14, 90a/8


h.+i 88a/5, 90a/2, 90a/10


hatâ hata, yanılma


h.+suz 87a/8


hem de, dahi 88b/2


her her


h. 86b/13, 88a/1, 88a/7, 88a/15, 88b/8, 89a/5, 89a/10, 89a/13, 89a/14, 89b/4, 89b/10, 90a/1, 90a/4, 90a/9


hı Arap alfabesinde bir harf


h. 87a/13, hı 87a/14


hisâb hesap


h.+ını 90a/13


hurûf harfler


h. 87a/2, 87a/3, 87a/6


hürmetlü hürmete lâyık, saygın


h. 89b/5

+(y)I : adumı 89b/6, agusını 87b/5, anı 88a/1, 88b/2, âyeti 86b/14, 87a/1, cehennemi 87a/13, eksügini 88a/6, fazlını 88b/11, 89b/13, gûrını 90a/12, güni 89a/2, harfi 88a/5, 90a/2, 10, hisabını 90a/13, îmânını 90a/11, kızkunını 87a/11, müzdini 86b/14, 87a/1, 89b/13, korkuncını 87b/1, şehâdetini 90a/11, yazukını 88a/12, yazukunı 89a/7, 89b/1, yılı 88b/7, zakkûmunı 87b/13,-Il- : ayrılmak 87b/10, 12,-IncA : vérmeyince 87a/5+IncI : altıncı 87b/7, bişinci 87b/5, dördünci 87b/1, 90a/14, ikinci 87a/12, 90a/12, ücünci 87a/13, 90a/13, yidinci 87b/10,ırak uzak ı. 89a/12-I vir- : acıvirem 88a/8, yarlayuvire 88a/6,ic içi.+inde 87a/2, 87b/4, 11, 88b/12i.+indeki 88a/11, 88b/1ic- içmeki.-meye 87b/3i.-se 89b/1iki ikikırk i. 88b/12i.+nci 87a/12, 90a/12on i. 88b/6-7, 88b/7, 88b/9yitmiş i. 89a/9, 89a/10, 89a/11, 89a/12iled- göndermeki.-e 90b/1îmân iman 90a/6,î.+ını 90a/11,îmân getür- iman etmekg.-mişce 90a/6imin emin, güvenlikte i. 88a/1indür- indir-, inzal etmeki.-düm 89b/10inşâ’allâhu te’âlâi. 87a/9, 87a/11, 87b/1, 87b/3, 87b/5, 87b/7, 87b/9, 87b/13iyyâke na’budui.+ya 89a/1kapu kapık.+sın 88a/8kazâ kaza, can ve mal kaybına yol açan olayk.+dan 88b/2kerâmet ihsan, bağışlamak.+in 89b/6+KI : icindeki 88a/11, 88b/1,kıyâmet kıyamet k. 88b/14k.de 90a/13kızkun sıcaklıkk.+ını 87a/11kızdur- (ateşte) kızdırmakk.-durdukı 87a/10kim kim k. 86b/2, 86b/13, 87a/4, 87a/6, 87a/7kim ki k. 87a/3kork- korkmakk.-maklık 87a/14korkunc korkulu şeyk.+dan 88a/2k.+ını 87b/1kul kulk.+larum 88a/3, 88a/10, 89a/10, 89b/4, 89b/9, 90a/1k.+larumdan 89a/14-Kun : kızkunını 87a/11,kur’ân Kur’an-ı Kerimk. 87b/3, 87b/11, 88b/12, 89b/10, 89b/12kurla defa, kere k. 87a/5kürase cüz, Kur’a’ın küçük bir bölümü (< kürrâse)k. 86b/14, 87a/1; kürâse 86b/13+lA : birle 87a/4, 89b/14, 90a/7, 8, gündüzle 88b/10, kurla 87a/5,+lA (ile) : rahmetümle 88b/2,+lAr : beygamberler 90a/3,7, cânavarlar 88a/11, cemâ’atler 86b/2, 87a/5, halklara 90a/3, kullarum 88a/3, 10, 89a/10, 89b/4, 9, 90a/1, kullarumdan 89a/14,mü’minler 86b/4, peygambarı (!) 90a/5,lazâ Cehennem isimlerinden biri l. 87b/8, 87b/9+lI ..+lI : dünli günli 88a/4, 88b/1, +lIK : giñligi 90a/12, şerligi 87b/6, şerligini 87b/7, yıllık 89a/2,+lU : adlu 87b/8,9, hürmetlü 89a/5,+(U)m (iyelik) : adumı 89b/6, fazlım 89b/13, 90a/7, kullarum 88a/3, 10, 89a/10, 89b/4, 9, 90a/1, kullarumdan 89a/14, rahmetümle 88b/2, resûluma 89b/10,-mA- : görmeye 87a/9, 11, 13, 87b/1, 5, 7, 9, 12, icmeye 87b/3, eytmeyem 87a/6, vérmeyince 87a/5,-mAK : ayrılmak 87b/10, 12, şükür kılmak 87a/7, 88a/5,-mAKlIK : korkmaklık 87a/14mak¬ûd gaye, iletilecek bilgim.+ın 87a/6mâliki yevmi’ddîn Fatiha suresinden bir parçam.+e 88b/8men benm. 87a/6-mIş : bolmış 89a/7, getürmişce 90a/6, görmişçe 90a/5-6, namâz kılmış 88b/6, 10, namâz kılmışca 88b/6, okımış 89b/6, 13, oruc dutmışca 88b/5, ögrenmiş 89b/6, 12,miŋ bin; rakam ile 1000dörüt m. 90a/5elli m. 89a/1, 89a/2yigirmi dörüt m. 90a/2-3,yüz m. 90a/2, 90a/5miñ bin; rakam ile 1000)on sekiz m. 88a/10, 88a/11muhammed Hz. Muhammedm.+e 86b/3muhammed mustafâ Hz. Muhammedm.+dan 87b/14m.+ya 86b/10mü’min mümin, inananm.+ler 86b/4müzd karşılık; sevap m. 88a/13, 88b/6, müzüd 89a/7, 90a/6m.+in 89b/6,m.+ini 86b/14, 87a/1, 89b/13+n : kapusın 88a/8, kerâmetin 89b/6, maksûdın 87a/6, müzdin 89b/6,namâz namaz 88a/3, 88a/6n.+da 87a/8, 90a/4namâz kıl- namaz kılmakn.-mış 88b/10n.-mışca 88b/6ne nen.+yiçün 86b/11nesene nesne, şeyn. 90a/10+nI : bunı 86b/2, 87a/4,elhamdunı 87a/7, 8, 10, 13, 14, 87, 2, 4, 6, 8, 12, 88a/1, 90a/4, tamunı 87a/8, 87b/9,nite kim gibi, nitekim n. 87b/3, 87b/11,okı- okumako.-mış 89b/6, 89b/13o.-sa 86b/2, 86b/14, 87a/1, 87a/7, 87a/8, 87a/11, 87a/13, 87a/14, 87b/3, 87b/5, 87b/6, 87b/9, 87b/12, 88a/1, 88a/6, 88a/8, 88a/11, 88b/1, 88b/5, 88b/9, 89a/1, 89a/5, 89a/11, 89a/14, 89b/5, 89b/11, 90a/2, 90a/4o.-r erse 87a/4,ol o o. 86b/9, 87a/2, 87b/9, 89a/2, 89a/11, 89b/1, 90a/12aña 90a/10anca 88a/13, 89a/7anı 88a/1, 88b/2anıñ 87a/3, 90a/11, anuñ 86b/12, 87a/4ol- olmako.-a 89a/1, 90a/13o.-ur 87a/7, 87a/10, 87a/14,on ono. 88a/9, 89b/14o. sekiz 88a/9oruc dut- oruç tutmako.-mışca 88b/5o.-up 88b/10‘osmân Hz. Osman‘o.+dan 86b/7otuz otuz o. 88b/3, 88b/4ögren- öğrenmekö.-miş 89b/6, 89b/12‘ömer Hz. Ömer‘ö.+den 86b/7peygambar peygamberp.+ları (!) 90a/5-r, -(U)r : bolur 87b/2, 6, 11, 88a/5, 7, 9, 14, 88b/3, 12, 89a/4, 9, 13, 89b/3, 8, 90a/1; bulur 86b/14, 87a/1, derler 86b/12, dir 88a/8, 12, 13, 88b/2, 6, 11, 89a/8, 12, 89b/1, 7, 13, 90a/8, dirler 86b/11, eydür 87b/11, 88a/1, 8, 9, 88b/4, 7, 9, 89a/4, 9, 14, 89b/3, 9, 90a/1, okır erse 87a/4, olur 87a/7, 10, 14, rivâyet kılurlar 86b/9,rahmet rahmetr.+inden 87b/10, 87b/12r.+ümle 88b/2raziyallâhu ‘anhüm ecma’în Arapça dua cümlesi : Allah onların cümlesinden razı olsunr. 86b/8rabbi yessir ve lâ tu’assir Arapça duam cümlesi : Allahım! Kolaylaştır, güçleştirme! r. 86b/2resûl peygamberr. 86b/11, 90a/9r.+uma 89b/10r.+uŋ (?) 89a/10rivâyet kıl- rivayet etmekr.-urlar 86b/9rûzi kıl- nasib etmekr.-a 90a/11-sA : eyitse 90a/10, icse 89b/1, okır erse 87a/4, okısa 86b/2, 14, 87a/1, 7, 8, 11, 13, 14, 87b/3, 5, 6, 9, 12, 88a/1, 6, 8, 11, 88b/1, 5, 9, 89a/1, 5, 11, 14, 89b/5, 11, 90a/2, 4, zinâ kılsa 89b/1,sâ’at saat s. 88b/1s.+de 89a/2s.+durur 88a/15sagış sayıs.+ınca 88a/12, 89a/6, 89a/7salavât salavat s. 86b/3, 87a/5sallallahû ‘aleyhi ve sellem Peygambere dua cümlesis. 86b/10, 90a/9, 86b/12, 87b/14se Arap alfabesinde bir harf s. 87a/10, 87a/9seb’u’l-mesânî Fatiha suresi s. 86b/6, 86b/11, 86b/12sekiz sekiz s. 88a/7, 88a/8, 88b/11, 88b/11, 89a/12, 89a/13on s. 88a/11, 88a/14seksen seksen s. 89a/13, 89b/3,senâ övgüs.+durur 86b/4seyyid-i kâbe kavseyn Mec. Hz. Muhammed s. 87b/13+(s)I : adı 86b/5, agusını 87b/5, ‘a¢âbı 87a/3, başı-durur 86b/13, dükeli 90a/7, dükeline 90a/6, eksügini 88a/6, fazlını 88b/11, 89b/13, firâkı fırkaları 89a/10, giñligi 90a/12, gûrını 90a/12, güni 88b/14, hisâbını 90a/13, îmânını 90a/11, kapusın 88a/8, kerâmetin 89b/6, kızdurdukı 87a/10, kızkunını 87a/11, korkuncını 87b/1, maksûdın 87a/6, müzdin 89b/6, müzdini 86b/14, 87a/1, 89b/13, rahmetinden 87b/10, 12, suyı 89a/6, şehâdetini 90a/11, şerligi 87b/6, 7, tüsi 88a/12, tükeli 86b/8, uzunlukı 88b/14, yarısı 86b/4, yazukını 88a/12, yazukunı 89a/7, 89b/1, yılın*ca 89a/1, zakkumı 87b/3, zecri 87b/2,sırât Sırat köprüsüs.+dan 90a/14siz siz s. 87a/5s.+iñ 88a/3sor- sormaks.-dılar 86b/10su sus.+yı 89a/6-sUn : eyitsün 86b/3, 87a/4,+sUz : hatâsuz 87a/8,sücü şarap s. 89b/1şâfi’î İmam Şafi’îş.+den 86b/6şefî’-i ümmet Mec. Hz. Muhammedş.+e 86b/9-10şehâdet Kelime-i şehadete olan inanç ve ikrarş.+ini 90a/11şerlik kötülük ş. 87b/6ş.+ini 87b7şerîf-i kıyâmet Mec. Hz. Muhammedş.+e 86b/9şın Arap alfabesinde bir harf ş. 87b/5şükr kıl- şükretmekş.-mak 88a/5şükür şükür ş. 87a/7,şükür kıl- şükretmekş.-mak 87a/7takı dahi, da/de t. 86b/6, 86b/13, 87a/1, 87a/6, 87a/7, 87a/12, 88a/4, 88a/7, 88a/12, 88a/13, 88a/14, 88b/3, 89a/3, 89a/6, 89a/7, 89a/9, 89a/13, 89b/3, 89b/8, 90a/1, 90a/8tamu cehennem t. 87a/3, 87a/10, 87a/11, 87b/1, 87b/3, 87b/5, 87b/7t.+dan 87a/14, 90a/14t.+dan-durur 87b/8t.nı 87a/8, 87b/9t.+nuñ 87b/6,tañrı Tanrı, Allaht.+ya 87a/7taŋrı Tanrı, Allah t. 88a/1, 88a/2, 88a/9,t.+nuñ 87b/10, 87b/12t.+ya 88a/5t. te’âlâ 88a/8, 88b/3, 88b/7, 89a/2, 89a/4, 89a/9, 89a/14, 89b/3, 89b/9, 90a/1, 90a/10,t. tebâreke ve te’âlâ 88a/1, 88a/2, 88b/9, 88b/12

tamu cehennem


t. 87a/3, 87a/10, 87a/11, 87b/1, 87b/3, 87b/5, 87b/7


t.+dan 87a/14, 90a/14


t.+dan-durur 87b/8


t.nı 87a/8, 87b/9


t.+nuñ 87b/6,


tañrı Tanrı, Allah


t.+ya 87a/7


taŋrı Tanrı, Allah


t. 88a/1, 88a/2, 88a/9,


t.+nuñ 87b/10, 87b/12


t.+ya 88a/5


t. te’âlâ 88a/8, 88b/3, 88b/7, 89a/2, 89a/4, 89a/9, 89a/14, 89b/3, 89b/9, 90a/1, 90a/10,


t. tebâreke ve te’âlâ 88a/1, 88a/2, 88b/9, 88b/12


tokuz dokuz


on t. 89b/2, 89b/3


toksan t. 89b/5, 89b/8, 89b/3


tü tüy


t.+si 88a/12


tükeli hepsi, cümlesi (krş. dükeli)


t. 86b/8


ucmak cennnet


u. 88a/8


u.+a 90b/1


ucun için


anıñ u. 87a/3


uçun için


anuñ u. 86b/12


‘ulemâ alimler


‘u.+dan 86b/6


‘u.+lardan 86b/8


+Um (Genitif) : binüm 89a/14, 89b/5,


-Uñ : bilüñ 86b/3, vérüñ 86b/3,


+(n)Uñ : anıñ 87a/3, 90a/11, anuñ 86b/12, 87a/4, dünyânıñ 88b/14, elhamdu’nuñ 86b/5, gûruñ 90a/12, resûluñg (?) 89a/10, siziñ 88a/3, tamunuñ 87b/6, taŋrınuñ 87b/10, 12, zakkûmuñ 87b/2,


-Unc : korkuncdan 88a/2, korkuncını 87b/1,


-Up : oruc dutup 88b/10,


-(U)r : (bk. –r)


uzunluk uzunluk


u.+ı 88b/14


üc üç


ü. 86b/5, 88a/6, 88a/7


ü.+ünci 87a/13, 90a/13


üç üç 87a/5,


ümmü’l-kitâb Mec. Kur’an-ı Kerim


ü. 86b/5


üzere üstüne


ü. 90a/11


üzre üst


ü. 88a/3


va’de kıl- söz vermek, vaad etmek


v.-dı 88b/13


vallâhu a’lem bi’s-savâb Ar. Doğrusunu Allah bilir


v. 90b/1


var var


v. 86b/5, 89a/10


ve ve


v. 86b/4, 86b/5, 86b/6, 86b/7, 86b/9, 87a/1, 88a/2, 88a/11, 88a/13, 88b/2, 89a/2, 89a/7, 89b/6, 90a/6, 90a/7, 90a/11, 90b/1


ve iyyâke nesta’îne Fatiha suresinden bir parça


v.+ye 89a/5


vér- vermek (krş. vir-)


v.-meyince 87a/5


v.-üñ 86b/3


vir- vermek (krş. vér-)


v.-em 88a/13, 88b/6, 88b/11, 89a/7, 89b/7, 89b/13, 90a/6


yâ ey!


y. 86b/4, 88a/3, 88a/10, 89a/10, 89b/1, 89b/4, 89b/9, 90a/1


ya’nî yani


y. 87b/2, 88b/14


yarat- yaratmak


y.-dım 89a/4, y.dum 88a/10, 88b/8, 90a/3


yarı yarı


y.+sı 86b/4


yarın yarın


y. 88b/14


yarla- bağışlamak


y.-yuvire 88a/6


yarlıga- bağışlamak


y.-yam 89b/1


yâd kıl- anmak, yad etmek


y.-dı 87b/4


yazuk günah


y.+ını 88a/12, y.unı 89a/7, 89b/1


yédi yedi


y. 86b/12, 86b/13, 87a/1, 87a/2, 87a/6


yetmiş yetmiş


y. 90a/13


yıl yıl, sene


y.+ı 88b/7


y.+ınca 89a/1


yıllık yıllık, senelik


y. 89a/2


yidi yedi


y.+nci 87b/10


yok yok


y.+durur 87a/2, 87a/3, 87a/9-10, 87a/12, 87a/13, 87b/1-2, 87b/6, 87b/8, 87b/10


yüz yüz, (rakam ile 100)


y. 89b/8


zakkûm zakkum


z.+uñ 87b/2


z.+unı 87b/3


ze Arap alfabesinde bir harf


z. 87b/1


zeceretü’z-zakkûm ?


z. 87b/2


zecr alıkoyma, menetme


z.+i 87b/2


zeynü’l-kıyâmeti Mec. Hz. Muhammed


z. 87b/14


zı Arap alfabesinde bir harf


z. 87b/7, 87b/8


zinâ kıl- zina etmek


z.-sa 89b/1