Sadece güzelleşmeye odaklanarak vücudundaki en ufak kusuru bile büyük sorun haline getirmek takıntıyı işaret ediyor. Çağımızı saran kusursuz görünme takıntısı anoreksiya ve bulimianın artışına neden oluyor.

İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Konsültasyon-Liyezon Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Özkan hastalıkla ilgili merak edilen soruları yanıtladı.

Güzelleşme takıntısı bir hastalık mı?
Evet. Kişi vaktini güzelleşmeye odaklarsa vücudundaki en ufak görünüm sorununu ana sorun haline getiriyorsa ve tüm yaşam alanlarını bu zeminde algılıyorsa bu bir takıntıdır. Obsesif bir biçimdebedeni ve güzelliğiyle uğraşıyorsa bu durum artık sorun olmuştur.

Kadınlarda güzelleşme takıntısını daha sık görüyoruz. Peki bu konuda erkekler ne konumda?
'Kadınlarda güzelleşme takıntısı daha sık görülüyor' demek zor. Çünkü kadınların bedeniçağlar boyunca güzellik ve cinsellikle yorumlanmış. Fakat değişken toplumsal unsurların da etkisiyle kendi bedeninin güzellik ve çekiciliğiyle aşırı uğraşan erkeklerde artış beklenebilir.

AMELİYAT SORUN ÇÖZMEZ
Güzelleşme takıntısının ardında hangi nedenler var?
Toplumsal unsurların kişinin görünüm ve estetiğe ilişkin algısında rol oynadığını belirtmiştik. Öte yandan vücut bölümleri ve organlarının kişi için sembolik anlamları vardır. Algılama şeklibilinçdışı yaşanan süreçlerle ilgilidir. Kişi temel olarak görünüm ve imajından memnun değilse cerrahi girişim olumlu sonuç vermez. Kişinin kendi beden imajından memnuniyetsizliğidepresyona bağlı bir olumsuz algıysa ya da eşiyle yaşadığı çatışma nedeniyle görünümünü beğenmiyorsa cerrahi girişim depresyonu düzeltmez çatışmasını çözmez ve beden algısını düzeltmez.

PSİKOLOJİYLE ALAKALI
Güzelleşme takıntısının anlattığınız psikolojik sorunların dışında başka psikiyatrik hastalıklarla da ilişkisi var mı?
Tabii ki. Öncelikle estetik açıdan operasyon talep eden kişinin 'Beden Disformik Bozukluğu' tanısı alıp almadığı mutlaka araştırılmalıdır. Psikiyatrik bir hastalık olması nedeniyle mutlaka tedavi edilmesi gereken bu klinik tabloda kişi; görünüşünde başkalarına göre normal ama kendisine göre kusurlu çirkin bozuk olarak algıladığı vücut alanları ile sürekli takıntılı bir şekilde meşguldür.

'Beden Disformik Bozukluğu' olan bir kişi hayatta ne gibi olumsuzluklarla karşılaşır?
Hayali veya önemsenmeyecek kadar ufak bir beden kusurunu çarpıtıp abartırlar. Bu durum kişide belirgin bir sıkıntı yaratarak kişisel mesleki ve sosyal işlevselliğinde bozulmaya neden olur. Öncelikle başvurulan uzmanlar estetik cerrahlardır. 'Beden Disformik Bozukluğu'nun başlamasında ilk gençlik dönemlerinde kişinin vücuduna yönelik yapılan eleştiri kuvvetli etki gösterir. 'Beden Disformik Bozukluğu' dalgalanan bir seyir gösterir ve sıklıkla depresyon ve anksiyete bozukluğunu eşlik eder.

GÜZELLEŞMEK İSTEYEN KADIN YAĞ ALDIRIYOR!
Güzelleşme takıntısı kadınlara neler yaptırıyor?
Güzellik takıntısında kişilik özellikleri ve bedensel algı çok önemli rol oynuyor. Özellikle kadınlar dişilikleriyle ilgili kusurlu buldukları vücut bölümlerini güzelleştirmek isteyebiliyorlar. Kadınlarda meme operasyonları ve yağ aldırmaları ameliyatları sık sık görülüyor.

SAĞLIĞINI SABOTE EDEREK KİLO VERENLER TAKINTILI
Zayıflama isteği ne zaman takıntıya dönüşür?
Sağlıklı şekilde diyet yapan biri için kilo kaybı sağlığını ve görüntüsünü daha iyi hale getirmenin bir yolu olarak görülür. Sağlıklı bir diyet kiloyu kontrol etmeyi hedefler ve kişisağlıklı bir şekilde kilo vermeye çalışır. Çağımızı saran zayıf ve kusursuz görünme takıntısıyeme bozukluğu hastalıkları olan anoreksiya nevroza ve bulimianın artmasına neden olur. Anoreksiya nevroza hastalarının tedaviyi almadaki en büyük sorunları; içinde bulundukları durumun bir hastalık olduğunu kabul etmemeleridir. Onlar için tek önemli olan şey zayıflamaktır. Nasıl oldukları onlar için bir sıkıntı değildir. Hastalığın tek bir nedene dayanmaması; biyopsikososyal bir hastalık olarak değerlendirilmesine ve tıbbi hekimpsikiyatrist psikoterapist ve beslenme uzmanı tarafından planlanmasını gerekli kılar. Kısaca özetlemek gerekirse; kişi sağlığını sabote edecek şekilde zayıflamaya çalıştığında takıntıdan söz edebiliriz.

OBSESİF VE BORDERLINE KİŞİLİKLER RİSK ALTINDA
Güzellik takıntısı aldatılan kadınlarda daha sık mı görülüyor?
Kişinin kendi bedenini algılaması ve beğenmesinde çocukken ailesinin yetişkinlik döneminde de sevdiği kişilerin yorumları büyük önem taşır. Aldatılan kadınlarda suçlama yanında özsorgulama daha yaygındır. Ancak kişi iç müzakere; bedenden öte kişilik ve genel paylaşım zemininden uzaklaşmamalıdır. Bağımlı obsesif kişilik tipleri ve özellikle borderline kişiliktekiler risk altındadır.

OKB EVLİLİKLERİ ETKİLEYEBİLİR!
Aldatmaya eğilim var mı?
Obsesif Kompulsif Bozukluğu (OKB) olan hastalar obsesyonların ego ile uyumsuz olması ve aşırı kaygı nedeniyle obsesyon içeriğini kabul etmekte oldukça isteksizdirler. Hatta bunları saklama eğiliminde olabilirler dolayısıyla cinsel eylem olarak görülmezler.

OKB eşler arasındaki ilişkiyi bozar mı?
OKB sahibi kişilerin ilişkiyi sürdürme güçlükleri vardır. Ayrıca obsesyonların içeriği şiddeti ve kompulsiyonların kişinin çevresini rahatsız edici olabilmesi nedeniyle evlilikler bu hastalıktan olumsuz etkilenebilir. Doktora başvurmaları gerekir.

ZAYIFLAMA ÇABASI GÜZELLİK TAKINTISIYLA İLGİLİ Mİ?
Estetiğe sıkça başvurmak güzelleşme takıntısını mı işaret eder?
Tabii ki. Yapılan estetik cerrahi girişim genellikle bu halet-i ruhiyedeki kişiyi mutlu etmediği için bu mutsuz hastanın sık sık ameliyat olduğu bilinmektedir. Beden imaj bozukluğu olan kişiameliyat öncesi saptanmalı bu operasyondan ne beklediği ve ameliyat sonrası nelerle karşılaşacağı net bir şekilde anlatılmalıdır.

'ÇEKİCİ OLAYIM' DERKEN.
Beden imaj bozukluğu olan kişiler ne gibi özellik gösterir?
Bu durumdaki kişilerde tedavi gerektirecek anlamlı yapısal ya da işlevsel bozukluk yoktur. Kişinin amacı görünümünü değiştirmek daha çekici kılmaktır. Bu anlamda kozmetik cerrahiye başvuran kişi görünümünden çok aslında kendinden memnun değildir. Kendi var olan görünüm ya da beden algısı ile tercih ettiği görünüm ve imajı farklıdır. Bu türden cerrahi girişime başvuran kişilerin bir kısmında memnuniyetsizlik devam eder. Bir kısmı da böyle bir girişime aslında ruhsal yönden hazır değildir. Ameliyat olacak kişilerin unuttuğu şudur ki; ruhsal hastalık ve takıntı estetik girişimle düzelmez.

Zayıflama ve güzellik takıntısı bir arada görülür mü?
Görülebilir. Sevdiği kişiler çevre ve toplumun güzellikten ne anladığı kişiyi etkiler. Öte yandan zayıflama çabası her zaman güzellik takıntısı ile ilgili değildir. Kişi zayıf olduğu halde güzellik takıntısına sahip olabilir. Bu da bir çeşit ruhsal bozukluğa girer. Hasta sağlıklı olduğuna sevinmez. Sürekli zayıflama isteğiyle her şeyi dener. Bu psikoloji değişkmedikçe sonunda kaybeden yine kendi olur.