YIRTICI SÜRÜNGENLER

Kelerler grubunda yer alan varanlar genellikle iri, hızlı ve yırtıcı sürüngenlerdir. Geniş ve güçlü ağızlarına sürekli girip çıkan çatallı dilleri avın kokusunu almaya, uzun bacaklan tehlikeden hızla uzaklasmalanna yarar. Ama zorda kaldıklarında tüm güçleriyle savaşmaktan kaçınmazlar. Aralannda, yaşayan en iri keler türü olan Komodo ejderinin (Varanus komodoensis) de yer aldığı yaklaşık 30 türü vardır (bak. KOMODO EJDERİ).
Uzunluğu 2 metreyi geçen Nü varanı (Varanus niloticus) iyi bir yüzücü ve tırmanıcıdır. Bacaklannı ve kuyruğunu sallayarak yüzer, keskin tırnaklarla donanmış parmaklan sayesinde tırmanır. Koyu zeytin yeşili üzerine san çizgili gövdesi çevreden ayırt edilmesini zor-laştınr. Bu sayede balık, kurbağa, hatta timsah yumurtalannı ve yavrulannı kapmak için sezdirmeden yaklaşabilir. Afrika’nın doğusunda, Nil Irmağı’ndan Güney Afrika’ya kadar uzanan bölgedeki su kenarlarında yaşar.
Avustralya’da 20 kadar varan türü yaşar. Dev varan {Varanus giganteus) yaklaşık 2,5 metre uzunluğuyla Komodo ejderinden sonra en iri türdür. Avustralya’nın kuzeyindeki çorak topraklarda yaşayan bu türün açık renk benekli kızıl kahverengi gövdesi kızıl kumlar ve çöl kayalıkları arasında hemen hiç ayırt edilemez. Sessizce yaklaştığı kuşlar, öbür kelerler, yılanlar, böcekler ve yumurtalar temel besin kaynaklarını oluşturur. Bu türün küçük bir kanguruyu öldürdüğü görülmüştür.
Erkek varanlar üreme mevsiminde arka ayakları üzerinde yükselip rakiplerini alt etmeye çalışarak birbirleriyle dövüşürler. Dişi varanlar çiftleştikten sonra yumurtalarını bırakır. Bazı türler kazdıkları oyuğa bıraktıkları yumurtalarını olasılıkla sıcak tutmak için, çürüyen bitkilerle örter. Nil varanı bir kerede bıraktığı 60 dolayında yumurtayla belki de en çok yumurtlayan türdür. Bu varanlar yumurtalarını termitlerin oluşturduğu tepeciklere bırakır.



Timsah, sıcak bölgelerdeki akarsularda yaşayanTİMSAHGİLLER ailesinden iri yapılı, kalın ve kabuksu derili sürüngen türlerinin genel adı. Uzaktan bakıldığında kertenkeleye benzerler. Vücutlarının üzeri, sert kemiksi plakalarla örtülüdür. Ön ayaklarında beşer, arka ayaklarında dörder parmak bulunur. Parmak araları tamamen veya kısmen perdelidir. Uzun, yandan basık kuyrukları suda kürek vazifesi görür. Güçlü dişlerle bezenmiş, çok kuvvetli çeneleri vardır. Yalnız üst çene açılır. Etli dil, alt damağa yapışıktır. Gözleri, burunları ve kulakları başlarının üst kısmında bulunur. Suda yüzerken rahatça etraflarını görür, işitir ve solunum yaparlar. Karada vücutlarını zor taşımalarına rağmen, suda çok iyi yüzerler. Gündüzleri dinlenir, çoğunlukla gece avlanırlar. Gözbebekleri dikey olduğundan gece de iyi görürler. Balık, kuş ve suya gelen memelilerle beslenirler. İnsanlara da saldıranları vardır. Avlarını güçlü çeneleri arasına sıkıştırıp suya çekerek boğarlar. Dişlerini avlarını parçalamada kullanırlar. Çiğnemeden parçalar halinde yutarlar. Sindirim için çakıl ve taş da yutarlar. Sonra dişlerinin arasındaki artıkları dışarı çıkarırlar. Taze etin sindirimi zor olduğu için bazı türler avlarını gömerek çürümelerini bekler.

Crocodilia takımı, Cretaceous döneminin sonlarında, yaklaşık 84 milyon yıl önce ortaya çıkmış iri sürüngenlerdir. Kuşların yaşayan en yakın akrabalarıdır. Kuşlar ve timsahlar,

23 türü vardır. Nil timsahı (Crocodylus niloticus), Deniz timsahı (Crocodylus porosus), Mississippi alligatoru (Alligator mississippiensis) meşhurlarıdır.

YILAN


Yılan uzun vücutlu, bacaksız, sürüngenlerin genel adı. Omurgalı hayvanlardan sürünenler (Reptilia) sınıfının, pullu sürüngenler (Squamata) takımına giren kalabalık bir alt takımı meydana getirirler.
Boalar(Boaefornia), su yılanları (Colubriformia), solucan yılanları(Opoterodonta), geniş başlılar (Amblycephalidiformia) ve oluklu zehirdişliler (Solenoglypha) olmak üzere beş bölüme ayrılırlar. Bu bölümler de çeşitli familyaları ihtivâ ederler. Dünyâda 3000 kadar yılan türü bilinmektedir. Bunların çok azı zehirlidir. Sıcak bölgelerde yaşayan soğukkanlı (değişken ısılı) etçil hayvanlardır. Dış kulak deliği ve zarı yoktur. Dillerinin ucu çatallı olup, alt çenedeki bir yarıktan uzatılıp çekilebilmektedir. Alt ve üst göz kapakları birleşerek saat camı gibi şeffaf saydam bir lens meydana getirmiştir.
Vücutlarını örten boynuzsu tabakanın kalınlaşmasından pulları meydana gelmiştir. Bu sayede vücuttaki suyun buharlaşma ile kaybı önlenmiş olur. Vücutlarını örten pulların şekli ve rengi sınıflandırmada önemli rol oynar. Salgı bezleri olmadığından derileri daima kurudur. Büyümeye mani olduğu için zaman zaman deri değiştirirler.

Dişler besini tutmaya yarar ve geriye doğru yatıkçadır. Zehirli yılanlarda ön çenede uzun oluklu zehir dişleri de vardır. Bunlarda tükrük bezleri, zehir bezine dönüşmüştür. Yürekleri üç gözlüdür. Yarım bir zar ile kısmen ayrılmış olan karıncıkta karışık kan bulunur. Vücutlarında da karışık kan dolaşır. Güneşin altında yatarak vücutlarını sıcak kayalara temas ettirerek, vücut ısılarını yükseltirler. Sonbaharda, kuytu yerlere çekilerek kışı hareketsiz ve uyuşuk olarak geçirirler. İlkbaharda, kış uykusundan uyanınca tekrar ortalıkta görünmeye başlarlar.

Canlı hayvan avlayarak beslenirler böcek, karınca yiyenleri olmakla beraber, fare gibi kemirgenlerin baş düşmanıdırlar. Boa ve piton gibi büyükleri avlarını sıkarak öldürdükten sonra yutarlar. Bütün yılanlar avlarını parçalamadan bütün olarak yutarlar. Çeneleri 180° ye kadar açıldığından iri avlarını yutmakta zorluk çekmezler. Küçük bir bahçe yılanı, iri bir kurbağayı rahatça yutabilir. Ziraat için zararlı,

fare,
Her türlü hayvansal ve bitkisel maddeleri yerler.Pek az su içerler. Su ihtiyaçlarını besinlerden sağlarlar.Yediklerinden fazlasını kemirerek ziyan ederler.Avurtlarında tahıl biriktiren, kış uykusuna yatan veya göç edenleri vardır.Koku alma ve işitme duyuları hassastır. Çoğu toplu halde yaşamayı sever. Kışın
tavşangibi kemirgenleri yiyerek yok ettiklerinden bir bakıma faydalı da sayılırlar.
Yabani olanları dağlarda, kırlarda yaşar. Özellikleri: Gözleri iri, arka bacakları ön bacaklarından daha uzun, kuyruğu kısa, kulak ve bıyıkları uzun, otçul memelidir. Yabani veya evcil olarak yaşarlar. Ömrü: 5-12 yıl. Çeşitleri: adi tavşan (Lepus europaeus), ada tavşanı (Cuniculus oryctologus cuniculus), kar tavşanı (Lepus timidus) Ünlülarıdır.
Tavşangiller (Leporidae) familyası


kuşve
Kuşların genel yapısı yürüme ve uçma hareketlerini rahatça yapmaya uygun bir şekilde oluşmuştur. Yürürken ve dururken gövdenin ağırlık merkezi ayakların üzerine düşer. Bu sırada kanatlar katlanmış durumda gövdenin iki yanına yapışık olarak durur. Kuşların iskeleti incelendiğinde kemiklerin ince, içlerinin boş ve birçok yerinde belirli delikler bulunduğu görülür.

kertenkele de yerler. Zehirlerinden de panzehir yapılarak faydalanılmaktadır.
Yılanlar, genellikle üç metre öteyi göremezler. Koku almada burun deliklerini değil dillerini kullanırlar. Uzun ve çatallı dillerinin her iki ucu havadan ve yerden gelen kimyâsal kokuları alır. İçeri çekildiğinde dil ucundaki kokular damaktaki jakobson organında duyu hâline dönüştürülür. Engerek yılanları zehirledikleri avının izini dilleriyle tâkip ederler ve ölüsünü bularak yutarlar. Yılanların burun delikleri, ağız kapalıyken alt çenedeki hava borusunun üzerine geldiğinden ağızlarını açmadan solunum yaparlar. Avlarını yutarken ağız açık olduğundan burun deliklerinin hava borusuyla ilgisi kesilir. Böyle zamanlarda, vücutlarında bulunan hava torbalarındaki yedek havadan faydalanırlar. Çoğu yılanların sâdece sağ akciğerleri gelişmiştir. Diğeri âdetâ kaybolmuştur.

boave
piton yılanlarında sol akciğerler küçüktür. İri avların yutulması uzun sürdüğü zaman ağız tabanında bulunan soluk borusunun girişi ağızdan dışarı çıkarılabilir. Bu özellik büyük hayvanları yemek için bir adaptasyondur, yılana ağız dolu olduğunda dahi nefes alma imkânı sağlamaktadır.
Dış kulakları olmadığından, uzun zaman yılanlar sağır zannedildi. Çeneleriyle kulakları arasında kemik bağlantıları olduğundan, üzerinde bulunduğu toprağın yansıttığı sarsıntıları kolayca işitirler. Çenesini yere koyan çıngıraklı bir yılan çok uzaktan gelen bir atın ayak seslerini kolayca duyabilir. Yılanların bulunabildiği arâzilerden geçen bir insan, gürültülü ayak darbeleriyle yürüdüğünde hiçbir yılana rastlamaz. Bâzı yılanların göz ve burunları arasında ince zarlı iki çukur bulunur. Bunlar, sıcak kanlı hayvanların vücutlarından yayılan ısı dalgalarını (infrared) tespit ederler. Bunların sâyesinde avlarını karanlıkta bile bularak tâkip ederler.

Yılan zehiri av etini eritmeye yarayan kuvvetli bir sindirim sıvısıdır. Zehirsiz yılanlarda bile zehirli olan kuvvetli bir sindirim sıvısı vardır. Ağızlarına parmak sokulduğunda veya dişlendiğinde tükürüklerinden dolayı yanma ve şişme yapar. Dişleri sökülen zehirli yılanlarda dişler tekrar sürer. Yılanların renkleri ve boyları çeşitlidir. Zehirli yılanların başları üçgen ve kuyrukları küt olduğu söylenirse de bunlar kesin belirtiler olamaz. Her yılan zehirli kabul edilerek sakınmak gerekir.

Yılanlar yumurtlayarak ürerler. Yumurtalardan ergine benzer yavrular çıkar. Bunlar hemen başlarının çevresine bakarlar. Boa, anakonda ve engereklerin çoğu yavrularını doğurur. Bunlar gerçek doğum değildir. Yumurtalar ana karnında gelişip açıldığından doğum gibi görülür. Buna “ovoviviparite” denir.

Üreme
Yılanlar yumurtlayarak ürerler. Yumurtalardan ergine benzer yavrular çıkar. Bunlar hemen başlarının çevresine bakarlar. Boa, anakonda ve engereklerin çoğu yavrularını doğurur. Bunlar gerçek doğum değildir. Yumurtalar ana karnında gelişip açıldığından doğum gibi görülür. Buna “ovoviviparite” denir. Gebelik süresi 2 aydır.

Sınıflandırma
Üst familya:Booidea
– Aniliidae

– Anomochilidae

– Boidae

– Bolyeriidae

– Cylindrophiidae

– Loxocemidae

– Pythonidae

– Tropidophiidae

– Uropeltidae

– Xenopeltidae



Üst familya:Typhlopoidea
– Anomalepididae

– Leptotyphlopidae

– Typhlopidae



Üst familya:Colubroidea
– Acrochordidae

– Atractaspididae

– Colubridae

– Elapidae

– Hydrophiidae

– Viperidae

Piton Familyası: Pitongiller Pythonidae). Yaşadığı yerler: Eski Dünya’da su kenarları ve ormanlarda. Özellikleri: Zehirsiz, büyük yılanlar. Avlarını sıkarak öldürdükten sonra yutarlar. Ömrü: 70 yıl kadar. Çeşitleri: Kafesli piton, kaya pitonu, kaplan pitonu gibi çeşitleri vardır.
Pitongiller ailesinden, Asya, Afrika ve Avustralya gibi EskiDünya’nın orman ve bataklık kenarlarında yaşayan, zehirsiz, büyük bir yılan. Boyları, 1,5 metreden 10 metreye kadar değişir. En irileri Güney Doğu Asya