“Allah”, kelimesinin kökeni ve Osmanlı’da Kuran tercümesinde Allah yerine “ Tanrı” geçmektedir
Araplar İslamiyet öncesi dönemde Kabe deki 360 tane put arasından en yükseği, en güçlüsü olarak ay tanrısını görüyor ve buna Al-ilah (En güçlü ilah) şeklinde ellerini iki yana açarak dua ediyorlardı yani Arapça da “İlah” olan Tanrı kelimesi İslamiyet’le beraber “Allah” a dönüştürüldü.(southern Arabia, Carleton S. Coon, Washington, D.C. Smithsonian, 1944, p.399)
Çeşitli Arap kabileleri aslında bu ay Tanrısına değişik adlar veriyordu bunlardan bazıları “Sin”,”Hubal” ve Kureyş te Al-ilah.
Dilbilimciler “Allah” kelimesinin “Al-ilah” tan türediğini söylerler. (İslam Muhammed and his religion, Arthur Jeffery, 1958, p 85,Muhammad at Mecca, W.Montgomery Watt, 1953, p 23-29)
Ay tanrısını ifade eden “Al-ilah” kelimesi İslamiyet öncesi dönemde Arap şiirlerinde yaygın olarak kullanılıyordu (Encyclopedia of Islam, eds. Lewis, Menage, Pellat, Schacht; Leiden: E.J.Brill, 1971, III:1093)
Osmanlı ‘da ilk Kuran tercümesinde Tanrı kelimesi geçer;
İlk tercümeler Karahanlı dönemine, 10. veya 11. asra aittir. Bu tercümelerde iri harflerle Arapça ayetler yazılmış, Arapça kelimelerin altında da daha küçük harflerle Türkçesi verilmiştir. Söz gelişi el-hamdü kelimesinin altına “şükr ü sipâs, ögdi” yazılmıştır. Lillah kelimesinin altına “Tengrika” yazılmıştır. Ögdi, “övgü”, Tengrika “Tanrı’ya, Allah’a” demektir. Bu tür tercümelere satır altı tercüme denir. Bunların en eski ve güzellerinden biri Türk-İslam Eserleri Müzesi’ndedir.
Osmanlılar zamanında yapılmış ilk satır altı Kur’an tercümesi 15. yüzyılın başlarına aittir. Bu tercümeyi yapan Muhammed bin Hamza büyük ihtimalle ilk Osmanlı Şeyhülislamı olan Muhammed bin Hamza el-Fenari, yani Molla Fenari’dir. Orada da el-hamdü lillah kelimelerinin altında “ögmek Tangrınungdur” yazar. Görüldüğü gibi Karahanlı devri mütercimi de, Muhammed bin Hamza da Allah kelimesini Tanrı sözüyle Türkçeye çevirmekte sakınca görmemişlerdir. Bugünün Müslümanları Tanrı deyince köpürüyorlar; çünkü onlar, Muhammed bin Hamza’dan da Yunus Emre’den de daha fazla Müslümandırlar (!).
Prof.Dr. Ahmet B. Ercilasun