Vajinal mantar enfeksiyonu, kadınların % 75’lik kısmının hayatında en az bir kere karşılaştığı yaygın bir hastalıktır. Vajinal mantar enfeksiyonlarına yol açan mikroorganizmalardan en sık görüleni Candida albicans adı verilen bir maya hücresidir. Vakaların %67-95'inde bu mantar hücresi sorumlu olarak bulunduğundan, vajinal mantar enfeksiyonları genelde vajinal kandidiyazis şeklinde tanımlanır. Vakaların yaklaşık %10-15’indeTorulopsis glabrata gibi diğer Candida türleri de etken olabilir.

MANTAR ENFEKSİYONUNUN OLUŞMA ŞEKLİ
Mantar enfeksiyonu genellikle başka yerden bulaşmaz. Kadının kendi normal vajinal floralarında bulunan mantar hücreleri çeşitli nedenlerle vücut direnci düştüğünde çoğalıp aktif hale gelerek vaginitoluştururlar.
Vajenin en önemli özelliklerinden birisi de zararlı bakterilere karşı savunmada yer alan ve laktobasil adı verilen yararlı bakterileri kendi florasında içermesidir. Laktobasillere süt basilleri adı da verilmektedir.
Laktobasiller vajenin asit PH'sinde üreme özelliği göstererek vajeni zararlı mikroplardan adeta korurlar.

Laktobasillerin sayıca azaldığı pek çok durumda vajen enfeksiyonları (vaginitler) görülebilecektir. Örneğin antibiotik kullanımı sonucunda vajinal mantar oluşmasının nedeni de budur.
Antibiotik kullanımı sonrası (en sık etkili olan antibiyotikler tetrasiklin ve penisilin grubu ilaçlardır),stres yada yorgunlukla direncin düşmesiyle ortaya çıkan fırsatçı bir enfeksiyondur.

Çok nadiren cinsel temasla geçebildiği de sanılmaktadır. Erkek semeninde üretilemediği için cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak her doktor tarafından kabul edilmez. Ancak yapılan araştırmalarda eşlerin benzer tipte mantar hücresi taşıdıkları saptandığı için bazı hekimler tedavide eş tedavisi de uygulamayı uygun görmektedirler. Vajinal mantar bulunan bir kadından eşine mantar hastalığı bulaşabilir, fakat hastalık erkekte çoğunlukla hiç bir şikayete neden olmaz ya da ufak yanma hissi şeklinde kendini belli edebilir. Bir kadın hastalığı olarak düşünülen vajinal mantar, özellikle sünnetsiz erkeklerde de görülebilen bir hastalıktır. Bununla birlikte, bazı durumlarda erkek cinsel organında da aşınma ve çatlaklara neden olabilir.
MANTAR ENFEKSİYONUNUN BELİRTİLERİ
Normal vajen salgısı kokusuzdur ve kaşıntıya neden olmaz. Miktarı çamaşırı ıslatacak kadar bol değildir. Gebelerde ve doğum kontrol hapı kullananlarda salgı miktarı artmaktadır. Vajinal mantar enfeksiyonunun en önemli ve en sık görülen belirtisi özellikle geceleri artan ve huzursuzluk veren kaşıntıdır.
Bu kaşıntı özellikle sıcak etkisi ile artar. Kaşımaya bağlı olarak vulva derisinde soyulmalar ve küçük kanamalar olabilir. Fazla kaşıma nedeniyle deride oluşan çatlaklar da ikincil bir bakteri enfeksiyonunu davet eder. Bazı durumlarda ise genital bölgedeki kaşıntının nedeni mantar enfeksiyonu değildir, bölgeselallerjik bir reaksiyon olabilir. Vulva ve vajinada kızarıklık ve şişlik olabilir.
Bazen de olay tümüyle psikolojik kökenlidir.

Hastaların çoğunda dış genital organlarda yanma vardır. İdrar yaparken, idrarın değdiği bölgelerde şiddetli yanma hissi olur ve o bölge kızarır. Bazı hastalarda cinsel ilişki esnasında ağrı ve yanma olabilir. Ağrıdan dolayı kadınlar cinsel ilişkiden kaçınırlar.

Normalden farklı, kokusuz, zaman zaman kalın ve kütleler halinde, bazen beyaz ya da gri renkte, sulu akıntı olmaktadır. Fakat akıntının olması her zaman bir kural değildir ve her zaman akıntı olmayabilir. Eğer mevcut ise bu akıntı beyaz renkli ve içerisinde süt ya da peynir kesiği şeklindedir. Bu mantarın neden olduğu akıntı tipi, kadından kadına değişir. Bazı kadınlarda yalnızca beyaz, sulu, hafif bir akıntı olur. Bazıları ise vajinalarında kuruluk hissinden yakınırlar. Sık sık da vajina giriminde sulu bir akıntı ile karışmış şekilde peynirimsi, beyaz, pomad şeklinde parçalar, olur. Akıntı fazla olursa, venüs dağından rektumun gerisine kadar yayılan ve bacak aralarını da kapsayan yaygın bir kaşıntılı kızarıklığa neden olabilir.

Akıntıda kötü koku görülmez. Kokunun olması kandidiazise eşlik eden ikinci bir enfeksiyonun varlığını akla getirmelidir.

Vajina duvarında mantar plakları bulunabilir. Bunların görülmesi kandidiazis için tipiktir.
VAJİNADA MANTAR ENFEKSİYONUNUN TANISI
Mantar tanısı için vajinal muayene yeterlidir. Doktor tarafından vaginadaki mantar plaklarının görülmesi ve hastanın şikayetleri tanı için yeterli olmaktadır. Kaşımaya bağlı olarak vulva derisinde soyulmalar ve küçük kanamalar olabilir ve doktor tarafından bunlar da değerlendirilmektedir. Bazen alınan smear testinde hastanın belirgin bir şikayeti olmamasına rağmen mantar hücreleri görülebilmektedir. Vajinal kandidiazisde kültür almanın rolü yoktur. Bunun yerine alınan akıntı örneğinin potasyum hidroksil ile muamele edildikten sonra mikroskop altında incelenmesi ve tipik mantar psödohiflerinin görülmesi tanıyı kesinleştirir.

Bazı durumlarda hiçbir şikayeti olmayan bir kadının genel jinekolojik muayenesinde veya alınan papsmear örneğinde mantar saptanabilmektedir. Böyle bir durumda doktorların bir kısmı mutlak tedavi önermekte, bir kısmı ise şikayet oluşturmayan mantarlara ilaçla müdahale etmenin gerekli olmadığı görüşünü taşımaktadırlar. Hangi yaklaşımın doğru olduğu net olarak bilinmemekle birlikte mantarların vajinada hiçbir belirti oluşturmadan yıllarca yaşayabildiği bilinmektedir. Dahası, şikayet oluşturmayan bu mantar hücrelerini genital sistemden atmaya çalışmak kadını sonraki yaşamında mantar enfeksiyonundan muaf tutmamaktadır.
VAJİNAL MANTARI KOLAYLAŞTIRAN FAKTÖRLER
-Geniş spektrumlu antibiyotikler, vajina PH’ sını bozarak ve iyi huylu bakterileri (normal vajinal florayı) yok ederek mantar oluşumuna sebep olurlar.
-Şeker hastalığı; kan şeker düzeylerinin dengesiz seyrettiği kontrolsüz diabette idrar ve vajinal salgılarda şeker düzeyleri artar, bu da mantar için uygun bir ortam hazırlar.

-Gebelik, özellikle gebeliğin son 3 ayında hücresel bağışıklığın azalması, vagina PH’sının, floranın gebelik hormonlarına bağlı değişmesi ile kandida gelişimi kolaylaşır. Yine gebelikte vajinada glikojen adı verilen maddenin artışı da bu olayı hızlandır.

-Bağışıklık sisteminin baskılanması. İlaçlar ya da sistemik hastalıklar sonucu hücresel bağışıklık sisteminin baskılanması kandidiazisi hızlandırır.

-Hormon kullanımı, östrojen ve progesteron içeren ilaçların alımı kandidiazis görülme oranını arttırır.

-Doğum kontrol hapları, vajinal florayı değiştirerek mantar oluşumu için zemin hazırlarlar.

-Spiral, tüm genital enfeksiyonları arttırabildiği gibi mantar oluşumunu da kolaylaştırmaktadır.

-Naylon iç çamaşırları kullanımı, vajina ve dış genital organdaki nem oranını arttırarak mantar oluşumuna yardımcı olurlar.

-Devamlı hijyenik ped kullanımı, naylon iç çamaşırları gibi nem oranını arttırarak mantar oluşumunu kolaylaştırırlar.

-Şişmanlık, kronik servisit , radyasyon, rahim ağzı yaraları.

-Metabolik hastalıklar, tiroid hormonu bozukluğu gibi hastalıklar kandidiazis için uygun zemin hazırlar

-Şekerli gıda tüketimi. Kanda artan şeker oranı mantar hücre çoğalımını arttırır.
VAJİNAL MANTAR ENFEKSİYONUNUN TEDAVİSİ

Öncelikle mantar oluşumuna zemin hazırlayan faktörleri ortadan kaldırmak gerekir.
Tedavide, ağızdan tablet şeklinde yutulanlar, vajinal bölgeye uygulananlar ve dış genital bölgeye sürülen ilaçlar kullanılır. Başarı olasılığı oldukça yüksektir. Bir kesimde başarılı olunamıybilir yada nüks eder. Bu durumlarda uzun süreli baskılayıcı tedaviler uygulanabilir.
Bazı durumlarda tek kullanımlık tabletlere direnç gelişebiliyor. Bu durumlarda hastanın önceden mutlaka karaciğer fonksiyonlarının test edilip, günde iki kez 10-20 günlük kullanım şeklinde tedaviler yapılabilir.
Hastaların % 5-25’lik kısmında hastalık ileri dönemlerde tekrarlayabilir. Yılda en az dört kez aynı tablotekrarlar ise rekürren kandidiazisten söz edilebilir. Mantarın vajinadaki sağlam dokuda derinlere ilerlemesi ve sessiz kalarak ilaçlardan da etkilenmemesi buna neden olabilir.

Bir kadın sık sık mantar oluyorsa ters giden bir şeyler olmalı, mutlaka kendinin ya da eşinin hatalı uygulamaları vardır.

Vajina hücreleri sürekli bir yenilenme içinde bulunduğundan üstteki hücreler dökülüp alttaki hücreler yüzeye çıktıkça bu mayalarda yüzeye yaklaşmakta ve uygun ortam bulduğunda yeniden enfeksiyona neden olmaktadır. Bu duruma invazif kandidiyazis adı verilir. İnvazif kandidiazisin önlenmesinde predispozan faktörlerin ortadan kaldırılması şarttır.
Şiddetli ya da uzun süren enfeksiyonlarda vajina "jansiyen moru" çözeltisiyle tedavi edilebilir. Bu ilaç gerçekten işe yarar, ama iç çamaşırlarıda hiçbir deterjanın çıkaramayacağı inatçı lekeler yapar. İlacın fazla kullanılması vulvada kontakt dermatite de yol açabilir.
Doğum kontrol hapı kullanan bir kadında, tekrarlayan vajinal mantar enfeksiyonu, bazen doğum kontrol hapını geçici olarak kesmedikçe düzelmez. Belirtiler çok rahatsız edici değilse, tedavi sırasında bir hafta cinsel birleşmeden uzak durulmalıdır. Ama bu durumda mantarın penisi tahriş etmesini önlemek için erkeğin kondom (kılıf, prezervatif, kaput) kullanması tavsiye edilir.

Tedavi esnasında naylon giysiler giyilmemesi, çamaşırların pamuklu olması, kaynatarak yıkanması ve buharlı ütü ile ütülenmesi, dar giysilerden kaçınılması, vajinanın su ile yıkanmaması bunun yerine nötr pH derecelerine sahip ve bu amaçla üretilmiş sıvı sabunların kullanılması tedaviyi kolaylaştırır.

Vajinal mantar infeksiyonlarının tedavisi hem çok kolay, hem de zordur. Tedavi ile birkaç gün içinde şikayetler geriler. Tedavinin başarılı olması için ilaçların 7 ila 14 gün kullanılması gerekiyor. Hâlbuki belirtiler 2 günde kesildiğinden kadın iyileştim deyip tedaviyi yarım bırakıyor. Mikrop da kısa sürede daha güçlü olarak tekrar ortaya çıkıyor.

Ancak son yıllarda günümüzdeki modern tedavilerle 2–3 gün içinde olay hızla tedavi edilir hale geldi.
Tedavide hem sistemik hem de lokal ilaçların kullanılması gereklidir. Lokal ilaçlar hem vajinal ovül (fitil) hem de krem şeklinde olabilir. Tekrarlayan enfeksiyonlarda ise bazı yazarlar eş tedavisi gerektiğini düşünmektedirler. Kronik bir enfeksiyon yoksa eş tedavisi gerekli değildir.

Ağızdan alınan sistemik tedavide tek günlükten 1 haftalığa kadar tedavi protokolleri ve ilaçlar mevcuttur. Aynı durum vajinal ovüller için de geçerlidir.
Tekrarlayan enfeksiyonlarda, hem sistemik, hem de lokal etkili ilaçlar kullanılır. Vajinal fitil ve kremler, ağızdan alınan antifungal ajanlar uygun doz ve sürede kullanılır. Tekrarlayan enfeksiyonlarda eş tedavisi de önerilir.

Kronik mantar enfeksiyonları

Bazı kadınlarda alt genital bölgede inatçı kaşıntılar meydana gelmiş ve bu kaşıntılar defalarca mantar enfeksiyonu tanısıyla tedavi edilmeye çalışılmış olabilir. Kronik mantar enfeksiyonu gerçekte çok ender görülen bir durumdur. İleri incelemelerde bu kadınların çoğunda dış genital bölgede gerçekte bir allerjik reaksiyon veya ciltte enfeksiyona bağlı olmayan bir dermatit durumu söz konusudur. Böyle bir durumda mantar ilaçlarıyla belirtilerin geçirilmesi mümkün olamamaktadır.
VAJİNAL MANTAR İÇİN PRATİK BİTKİSEL TEDAVİ YÖNTEMLERİ
*-Vajen bölgesine, hakiki doğal bal günde bir kez sürülür.
*-Doğadaki bazı bakterilerin vücudumuza faydası vardır. Bunların başını ise laktobasillerçeker. Laktobasiller vücudumuzun her bölgesinde doğal olarak var. Kadınlarda vajinanın eko sistemini koruyor. Yoğurtta ise bol miktarda probiyotik laktobasiller bulunuyor.

Vajinada asit ortamı mevcuttur. Bazı laktobasiller diğer mikropların üremesini önleyen maddeler üretir. Ortamdaki diğer besin maddelerini tüketerek diğer organizmaların üremesini engellerler.

Mikroplar hücre zarına tutunur ve hücrenin içine sızarak enfeksiyona sebep olur. Laktobasiller hücre zarındaki bu tutunma bölgelerini kaplayarak öbür bakterilerin yer almasını önler. Bu sayede genital hastalıklardan korumuş olur.

Pek çok yoğurt tipi arasında tüketilmesi gereken probiyotik tip yoğurttur. Ayrıca evde kendinizin mayaladığı yoğurt da aynı etkiyi yapar.

Yoğurdun suyunu içmeye özen gösterin çünkü suyunda bol miktarda laktobasilus bulunur.

*-1 lt suya yarım çay bardağı sirke karıştırıp, her tuvaletten sonra bununla temizlenilir.

*-Mantar infeksiyonunun en doğal tedavi şekli üzüm sirkesini vajinal duş olarak kullanmaktır. 2 bardak suya 1 bardak sirke karıştırıp bir kavanoza koyup bununla ara sıra vajeni yıkamak mantar infeksiyonunu tedavi eder. Medicallerde satılan puar dediğimiz ucunda çubuğu olan yuvarlak bir top şeklinde tibbi malzeme var. Bunun içine sirkeyi doldurup vajen ağzına çubuğu girdirilir ve iç kısma sıkıldığı zaman tümden vajenin pırıl pırıl olmasını sağlanır. Enjektöre çekilip te vajen içine sıkılabilir. Gebelerde rahatlıkla kullanabilir. Önce dış kısımlar yıkanmaz ise içeri basınçla enfeksiyon taşınabilir. Sirkeli su ile önce dış genitaller yıkanmalı.
*-1lt suya 2 yemek kaşığı karbonat karışıtıp her tuvalet sonra temizlenilir. Ardından bildigimiz popolinpişik kremini sürülebilir.
*-Büyük bir pamuk parçasını, hazırlanmış papatya çayına daldırılır. Ardından vajinal bölgeye bu pamukla, sabah ve akşam olmak üzere, günde 2 kez önden arkaya doğru yavaşça silinir.
*-Vaginal mantar enfeksiyonunun tedavisi için küvetteki banyo suyunun içine 6 damla çay ağacı özü ve 2 damla tatlı kekik yağı ya da bir kaç damla karahindiba yaprağını koyduktan sonra içine oturulur.
*-Aynı işlemi defne yaprağıyla da yapılabilinir. Bir miktar defne yaprağını dalları ve yemişleriyle birlikte 1 litre suda kaynattıktan sonra süzülür. Vajinal bölge bu suyla günde 2 kez yıkanır.
*-Demirhindi çayı da vajinal mantara karşı etkili olabiliyor: Bir fincan kaynar suyun içine 1 çay kaşığı demirhindi katıp çayın demlenmesi için kısa bir süre beklenir. Çayı süzdükten sonra sabah ve akşam olmak üzere günde 2 kez içilir.
*-Çay agacı yagı sürülür.

*-Bağışıklık sistemini güçlendiren ekinezya, sarımsak ve altın mühür(sarı kök ve hint zerdeçalı) gibi bitkiler faydalı olabilir. Ayrıca,adaçayı ve kekik çayı banyo suyuna katılarak kullanılabilir.
*-Her gün üç fincana kadar kadifeçiçeği çayı için ve yemeklerde bir miktar sarımsak kullanılmalı.

GENİTAL ENFEKSİYONDAN KORUNMA YOLLARI

-Vajinal mantar enfeksiyonunu kontrol altına almak için, haftada 1kez 1lt kaynatılıp soğutulmuş suya 2 yemek kaşığı karbonat atıp eriterek, vajina bu su ile yıkanmalıdır.

-Tuvalet sonrası mutlaka önden arkaya (vaginadan makata ) doğru temizlik yapılmalıdır. Arkadan öne doğru yapılan temizlik sırasında makat çevresinde bulunan mikroplar vajinaya doğru taşınabilir. Bu mikroorganizmalardan en önemlisi E.Koli adı verilen bakteridir ve vajinal enfeksiyonların sık görülen nedenlerinden birisidir.
-Nötr pH derecelerine sahip vajen yıkama jelleri haftada 2-3 kez kullanılabilir.

- Vajinal duş yapılmamalıdır. Bu uygulama vajina içerisinde bulunan mikroorganizmalar ile bölgedekiasit-baz dengesini değiştirir. Bu denge son derece hassas olup ufak oynamalar bile bazı mikroorganizmaların olması gerekenden fazla çoğalması ve enfeksiyon yaratmasına neden olabilir. Yine var olan sessiz enfeksiyonların rahim içi ve tüplere doğru ilerlemesine yardımcı olabilir.

-Nemden korunmak gereklidir. Genital bölgenin nemli kalması mantar başta olmak üzere bazı enfeksiyonlar, genital mantar için uygun zemin hazırlar. Genital bölge kuru ve temiz tutulmalıdır.

-Dar giysilerden kaçınmak gerekir. Uzun süre dar bir kıyafetin giyilmesi genital bölgedeki nem oranının artmasına neden olabilir.

-Pamuklu çamaşır tercih edilmelidir. Bu tür giysiler hava dolaşımını engeller ve nemi emmedikleri için vajinal enfeksiyonlara zemin hazırlayabilir. İç çamaşırları ütülenmeli ve mümkün olduğunca çamaşır suyu kullanılmamalıdır.

-Tahriş edici, irritan maddelerden uzak durulmalıdır. Renkli tuvalet kağıtları, genital organ parfümler,kokulu kişisel hijyen ürünleri parfümlü prezervatifler, vajinal tampon kullanımı ve sabun genital bölgenin düşmanlarıdır. Bunların kullanımı alerjiye zemin hazırlar. Alerjik zemin üzerinde ise daha sonra mantar enfeksiyonu gelişebilir.

-Banyo küveti yerine duşun tercih edilmesi de tekrarları önlemede yararlı olabilir.
-Mantar üremesini engellemek için şeker, alkol, çok işlemden geçmiş yiyecekler, rafine edilmiş karbonhidratlar ve günlük yiyeceklerden uzak durulmalı.

-Güvenli olmayan cinsel ilişkide prezervatif kullanılmalıdır.

-Genital temizlikte bazı noktalara dikkat edilmelidir. Ağda ve jilet kıl köklerinin enfeksiyonunu kolaylaştırır ve genital bölgenin daha kolay tahriş olmasına neden olur. Genital bölge için geliştirilmiş aletlerden faydalanmak veya makas kullanmak özellikle genital bölgeleri enfeksiyona ve tahrişe duyarlı kadınlarda daha iyi bir seçenek olabilir.

-Adet kanaması döneminde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Vajinal tamponu yerleştirdiğiniz andan itibaren kanla temas sonrasında bakteriler hızla çoğalmaya başlar. Ancak uzun süre vajina içinde kaldığında bu tamponlar vajinit sorununun gelişimi bir yana, toksik şok sendromu olarak tanımlanan hayatı tehdit eden enfeksiyonlara bile neden olabilirler.

-Tam hazır olunmadan (yeterli kayganlık oluşmadan) ilişkiye başlanmamalıdır. Bu önlem mekanik tahrişe meydan vermemek açısından önemlidir. Gerekirse doktor önerisine göre kayganlaştırıcı ilaçlar kullanılır.

-İlişki sonrasında ve diğer tüm zamanlarda idrar yapma ihtiyacı ortaya çıktığında ertelenmemelidir. İdrar ihtiyacı ertelendiğinde mesanedeki bakteriler enfeksiyon yapmak için zaman bulurlar. Halbuki idrar yapılması bakterilerin idrarla birlikte vücuttan atılmasını sağlar.

-Ortak kullanıma açık tuvaletlerde dikkatli olmak, iç çamaşır ve havlu gibi özel eşyaları başkalarıyla paylaşmamak, temiz olduğundan emin olunmayan havuzlara girmemek.

Gebelikte özellikle 2. ve 3’üncü ayda sıklıkla görülmektedir. İnce beyaz kaşıntılı bir akıntı mevcuttur. Gebelik üzerine olumsuz etkisi yoktur. Fakat gebelik esnasında mantar hastalığının yarattığı hoşnutsuzluğu kontrol etmek güç olmaktadır.
Normal doğum planlanan hamilelerde doğum kesisinin (epizyotomi) iyileşmesini geciktirebilir.
Gebelikte mantar enfeksiyonu olduğunda vajinal kremler ve fitiller kullanılır. Ağızdan alınan hap tedavisi gebelikte ve emzirme döneminde güvenli değildir.Tedavi edilmediğinde normal doğum sırasında bebeğinizin ağzına bulaşabilir ve pamukçuk oluşumuna yol açar. Gebelikte tedavi enfeksiyonun şiddetine göre bazen 10 günü bulmaktadır.Tekrarlama eğilimi gösterir.