Konu: Van Mutfağı

AYVA YEMEĞI


Malzemeler : 3 orta boy ayva, 1 su bardağı haşlanmış yeşil mercimek, 1 adet orta boy soğan, kavurma, tuz, 2 yemek kaşığı salça, 2 yemek kaşığı yağ.


Yapılışı : Yağ tencerede eritilir, doğranmış soğanlar hafif pembeleştirildikten sonra salça ve 2 su bardağı su katılır. Kabukları soyulmuş ayvaların çekirdek yuvalarının sert kısımları çıkarıldıktan sonra ay şeklinde doğranır, mercimeğiyle beraber tenceredeki karışıma katılarak pişirilir, tuzu ilave edilir servise hazır hale gelir.
Not : Ayvalar geç pişen türden ise mercimeği çiğ ilave edilip beraberce pişirilir.

HELISE


Malzemeler : Bir büyük tavuk eti (Hindi etiyle yapılırsa daha nefis olur), 2 komposto kasesi den (döğme), tereyağı, tuz.


Yapılışı : Yıkanmış parçalanmış tavuk eti (kemiklerinden ayrılmadan) ve den büyükçe bakır bir tencereye bırakılır, bunları pişirecek kadar su ilave edilir pişirilir. Pişme süresince devamlı tahta kaşıkla karıştırılır.Tavuk eti kemiklerinden ayrılıp ezilinceye kadar pişirmeye devam edilir, tuz ilave edilir, içinden kemikleri alınır denle tavuk eti karışımı muhallebi kıvamına gelince tabaklara alınır ortasına tereyağı bırakılarak servis yapılır.

CILBIR


Malzemeler : 2 orta boy soğan, 3-4 adet yeşil biber, 3 adet domates (veya salça), bir çay bardağı pirinç, pul biber, tuz, bir yemek kaşığı kuru zeytirun (veya birkaç dal tazesi), 2 yumurta, bir tatlı kaşığı un, yağ, isteğe göre kavurma.


Yapılışı : Soğanlar doğranıp yağda hafif pembeleştirilir, doğranmış yeşil biberler ilave edilir bunlarda hafif kızarınca doğranmış domates, tuz, pul biber katılır, 4-5 bardak kaynar su ilave edilir, bir çay bardağı pirinç bu karışımda pişirilir, zeytirun ilave edilir. Diğer tarafta bir tavaya bir kaşık yağ konur, yağ ısınınca ayrı bir kasede 2 yumurta çırpılır içine 2 çay kaşığı un ilave edilir. Bu karışım tavadaki yağı akıtılarak konur yağda kabaran yumurtanın altı kızarınca çevrilir, pembeleştirilir, kabarmış bir vaziyette pişen yumurtalar pişen yemeğin içine ilave edilir.
Not : Kavurma katıldığı zaman servis sayısına göre yemek pişerken yumurtalar tek tek kırılır karıştırmadan yemeğin içinde lop olarak pişirilir.
Bu yemek tandır ekmeği ile yenir.

BORANI ( Peygamber Yemeği )


Malzemeler : Bir büyük boy kışlık kabak, bir yemek kaşığı yağ, bir su bardağı eritilmiş kurut, bir su bardağı pişmiş mercimek, tuz.
Sos için tereyağı ve salça.


Yapılış : Kabak fırında kabuğu kızarıncaya kadar iyice pişirilir, fırından çıkarılır, kabuğu ve çekirdekleri ayrılır, iyice pişmiş olan kabak çatalla ezilir, bir tavada eritilmiş yağı ilave edilir karıştırılır, içine pişmiş mercimek, eritilmiş kurut ve tuz ilave edilir. Servis tabağına alındığında üzerine yağ ve salçayla hazırlanmış sos gezdirilir.

MURTUĞA
Malzemesi : Tereyağı 250gr, yumurta 4 adet, 1 su bardağı un.


Yapılışı : Bakır bir tencerede yağ eritilir. Yağı kızdıktan sonra unu azar azar dökülerek iyice karıştırılır, hafif sarı renkte kavrulur (buna çörek içi denir), diğer tarafta bir kasede çatalla çırpılmış yumurtalar çörek içinin üzerine gezdirilerek dökülür, bu esnada yumurta çörek içine karışır ve kabarır, fazla dağılmamasına dikkat edilerek çatalla çevrilir ve diğer tarafın pişmesi sağlanır.Servis tabağına alınır, genellikle bal yada reçele yenir.

OTLU PEYNIR


Otlu peynir yapımında hammadde olarak kullanılan süt, daha ziyade koyun sütüdür. Bazen koyun sütüne inek ve keçi sütleri de karıştırılmaktadır. Sütler çiğ olarak mayalanmakta ve mayalama sıcaklığı elle tespit edilmektedir. Bu sıcaklık tahminen 30 C civarındadır. Yaklaşık 80 litre süte 100 ml olacak şekilde, önceden geleneksel olarak hazırlanmış mayadan ilave edilerek 1-2 saat pıhtılaşmaya terk edilmektedir. Pıhtılaşma işlem tamamlanınca pıhtı bez torbaya aktarılmaktadır. Aktarma işlemi yapılırken bir kat pıhtı bir kat da özel olarak hazırlanmış otlardan (yerel adlarıyla sirmo, heliz, mendo, siyabo, kekik, yabani nane ve sov otu)ilave edilmektedir. Bu iş tamamlanınca torbanın ağzı büzülerek üzerine ağırlık konmakta ve süzülmeye bırakılmaktadır. Süzülme 3-4 saatte tamamlandıktan sonra elde edilen teleme küçük dilimler haline getirilmektedir. Dilimler el büyüklüğünde, farklı şekillerde ve yaklaşık 2-3 cm kalınlığında olmaktadır. Elde edilen peynir dilimleri salamurada veya kuru olmak üzere iki şekilde tuzlanmaktadır.


Salamura usulü tuzlamada, peynir dilimleri salamura suyunda bir müddet bekletilerek teneke ya da plastik kaplara yerleştirilmektedir. Kaplar daha sonra serin bir yere konarak sonbahara kadar bir nevi olgunlaştırılmaya terk edilmektedir. Salamura konsantrasyonu, taze yumurtanın tuzlu suya batırılmasıyla ayarlanmaktadır.


Kuru tuzlamanın yapılışında, dilimler üzerine göz kararı kalın mutfak tuzu serpilmekte ve bu haliyle 3-4 gün kadar bekletilmektedir. Sonra dilimler bol su ile iyice yıkanarak bir kat peynir bir kat cacık olacak şekilde plastik kaplara ya da toprak küplere konulmaktadır. Peynirler kaplara doldurulurken hiç boşluk kalmamasına dikkat edilmekte ve sıkıca yerleştirilmektedir. Doldurma işi bitince kapların ağzına üzüm yaprağı konmakta ve çamurla sıvanmaktadır. Kabın ağzı aşağıya gelecek şekilde kilerde özel yerine (genelde toprak altına) konmakta ve üzeri gevşek bir toprakla veya kumla örtülmektedir. Peynir kabının topraktaki bu pozisyonu peynirdeki nem kaybını hızlandırmaktadır. Peynirler bu şekilde 2-3 ay olgunlaştırılmaya bırakılmakta ve olgunlaşma tamamlandıktan sonra tüketime hazır hale gelmektedir. Bir kısım otlu peynirler taze iken satılmakta, alıcı peyniri kendi arzusuna göre küpe doldurup olgunlaştırmaktadır.

CACIK
Süzme yoğurdun içerisine ince doğranmış maydanoz, isteğe göre dere otu, tuz karıştırılır, arzu edilirse acı biber doğranır, kahvaltılarda yenir.
Süzme yoğurt yerine çökelek de katılabilir, içine tereyağı eklenir yada tereyağı yanına bırakılarak servis yapılır.

GAVUT
Buğdayın kavrularak öğütülmesi sonucu elde edilen bir un çeşididir. Günlük yeneceği zaman yağ ile karıştırılarak sıcak olarak servis edilir. Genellikle sabah kahvaltılarında tüketilir.
Gavut, Urartular zamanında uzun savaşlar sırasında askerlerin beslenmesinde kullanılmış ve günümüze kadar gelmiştir. Hem sabah kahvaltılarında hem de ramazan ayında sahurda yaygın olarak tüketilir.
Gavut, yapılan analiz sonuçlarına göre % 94.2 kurumadde, % 3.32 yağ, % 4.14 kül ve % 13.2 protein içermektedir.

ERİK KIZARTMASI
Malzemesi :
1 Kâse Çekirdekli kurutulmuş kayısı
3 Yemek kaşığı toz şeker
1 Yemek kaşığı katı yağ
1 Çay bardağı dövülmüş ceviz


Yapılışı :
Kuru kayısılar kısık ateşte 1 çay bardağı su ve şeker ilave edilerek pişirilir suyunu tamamen çekince yağla kavrulur. Servis tabağına alınarak dövülmüş ceviz üzerine serpilir. Genellikle bu tatlı pirinç pilavı ile birlikte yenilir.

KAŞIK TATLISI
Malzemesi:
3 adet yumurta
3 yemek kaşığı yoğurt
Yarım çay bardağı yağ
1 çay kaşığı karbonat ve Un


Yapılışı:
Tüm malzemeler karıştırılarak kıvamlı bir hamur hazırlanır. Kızgın yağ içerisine kaşık yardımıyla tek tek dökülür. Kızardıktan sonra şerbet içerisine alınır ve daha sonra servis yapılır.