Davulun Derisi Üzerindeki Resimler:
Davulun derisindeki resimler pek çoktur. Bu resimleri, “yere müteallik resimler” ve “semaya müteallik resimler” diye iki zümreye ayırmak mümkündür.
Bu kısımdaki resimlerin en mühimi bir insan resmidir, ki eezi (davulun sahibi) denir, geçmiş bir Kam’ın resmidir. Davullarda “eezi” iki türlü tersim edilmektedir. Birinci tip resim kalın bir çizgi, çizginin yukarısında kafa, iki göz, kaş, burun ve ağız; çizginin altında, çemberin yanında, çatal (ayrı) vardır ki, ayaktır; kafanın iki tarafındaki çizgiler kulak ve küpe (kulak, sırga) dır.
İkinci tip “eezi” resmi: ortasında zikzak bulunan iki muvazi kalın çizgi resmin gövdesini teşkil eder; yukarı tarafında kaş, göz, burun, ağız ve sakal görülür; aşağı tarafında ayaklar ve bunların arasında küçük bir insan resmi vardır, buna da “eezi” denir. Bu, Kam’ın rehberi olan ruh (körmös) un resmidir. Bu ruha, Elgem tesmiye olunur. Bu ruhun vazifesi ayin esnasında Kam’ı istiğrak haline getirmektir.
a) Kiriş — “Eezi”yi omuzları hizasından kesen bir çizgidir. Bu çizginin üzerinde iki çıkıntı vardır ki, bunlara “omuz” (iin) denir; bundan başka “kiriş” asılı olarak, beş, altı, yedi yahut dokuz olmak üzere çıngırak (kongura) ve ok (cebe) 1ar tersim edilmiştir.
b) Davulun yukarı tarafında, kiriş’in üzerinde çapraz iki çizgi ile dört müsavi parçaya ayrılmış iki daire vardır ki, güneş ve ay (kün, ay) ın resimleridir. Bu dairelerin çevresinde, dışarıya doğru çıkan çizgiler vardır; bunlar ay ve güneşin ziyasını (yarkın) gösterirler. Ay, “eezi”nin sağında, güneş de solunda bulunur; bütün davullarda böyledir; bu vaziyet ay ve güneşin yaz mevsimindeki seyirlerine uygundur. Kamların ilm-i haline (misteriologie’sine) göre yılın bu mevsiminde kamlar göklere çıkabilirler.
Güneş ve ayın yanında iki küçük daire bulunur:
Bunlardan biri tan (çoban) yıldızı (tang çolmon), diğeri de akşam yıldızı (enger çolmon) dır. Bu davulun güneş, ay ve mezkur iki yıldızın bulunduğu kısmında bir çok noktalar vardır ki, bunlar da yıldızlardır. Bu noktaların sayısı onla ****en arasında olur.
Bu noktalar bazı davulların aşağı kısmında da bulunur.
Ayluu kündüü tengerem Aylı, güneşli göğüm
Ak ayastan ayrılgan Ak Ayas (Ülgen) den ayrılmış
c) Solongı (ebekuşağı, eleymsema) resmi. Bu resim yay şeklinde üç, dört veya beş kalın çizgiden ibarettir. Bu çizgiler ayrıca veya eezi’nin iki yanına insan kaburgaları gibi çizilirler.
Ebe kuşağının sayısı Kam ilahilerinden anlaşıldığına göre, üç (üç solongı) ve altmış sekiz (alton segis solongı) dir.
ç) Bay kaynıg (mübarek kayın ağacı) resmi vardır. Bazı davullarda bu ağaca bağlanmış kurbanlık hayvan (mal) tersim edilir. Bununla, temiz ruhlara kurban ayininin bir sahnesi gösterilmiş oluyor.
d) Sedir ağacı (möş ağaş) ve onun yanında meral resmi vardır. Davulun tokmağı sedir ağacından yapılır ve meral derisi ile kaplanır.
e) Kurbanlık hayvanın bağlandığı ağacın karşısında tam ayin kıyafetiyle (cübbesi, şeritlerle süslü külahı ile), elinde davul olduğu halde, Kam tersim edilmiştir. Bundan başka daha bir insan resmi vardır ki, kurbanın başım tutanın (paş tutkan) resmidir. Bu resimler Kam’ın kurbanlık hayvanı gökteki temiz ruhlara (aruu tös’lere), davul çalarak, baş tutan vasıtası ile takdim ettiği sahneyi gösterir.
Merasimin bu sahnesi “hayvanı gönderme (mal kagıp yat)” tesmiye olunur.
f) Bazı davullarda ebekuşağı resminin altında “tayılga” ya müteallik nesnelerin resimleri vardır.
g) Pakan (kayın ağacından, ucu çatallı bir sırık (kazık) ) Yükeli (bir ucu yerde, diğer ucu pakan’ın çatalından geçirilen çok uzun sırık; buna kurban derisi asılır) ) Yeek (aralarına ip geçirilmiş iki kazık; ipe şeritler bağlanmış ve bir erkek tavşan (aygır koyon, aygır tuulay derisi asılmıştır), ) Şongkor (songur denilen kuşun resimleri; bu resimler yeeke kazıkları üzerine yapılmıştır), ) Tekpiş (merdiven), ) Şiree (taht) demektir, dört kazık ve bunların üzerine konulan sırık ve çalı çırpıdan ibarettir; 7) Kazık (Kurban öldürülürken Kam bu kazık yanında durup dualar okur).
h) Ebe kuşağı üzerinde “pura” tesmiye edilen bir resim vardır, ki uzun üç boynuzlu koç şeklinde tersim edilir. Her davulda üç tane “pura” resmi bulunur (üç pura).
“Pura” yukarı ucu çatal, şakuli vaziyette, değnekler şeklinde de tasvir olunur. Bu değneklerin ufki vaziyette bulunanların her iki ucu boynuz gibi kıvrılmış olur.
Arı ör’lere dua edilirken zikredilir.
Süt köldüng üç pura, Süt gölünün üç pura’sı,
Aydıng künürıg yayaganı, Ay ve güneşin yarattığı,
Kaş pajınıng, (Davul) çenberinin başındaki.
Kara pura! (Duran) kara “pura”!
Kança töskö kamdaza Ne kadar tös’e ayin yapılırsa (yapılsın)
Mening bajıma kuyak bol! Benim başıma zırh ol!
Altaylılar gök gürlemesini “puranın sesi” diye izah ederler.
i) Bazı davullarda kiriş’le solongı (ebekuşağı) arasında “eezi’nin” her iki tarafında Ülgen’in dokuz kızının (ağa kıstar, kıyandar’ın) resimleri bulunur. Bazı Altaylı Kamların davullarında “eezi”nin resmi bulunmaz. Bunun yerine ay, güneş, üç “pura” üç ebekuşağı (eleyimsema), şimşek, yıldızlar, çoban yıldızı (çolmon) tersim edilir.
Bu gibi resimler davulun yukarı kısmına yapılır.
Alıntı ile Cevapla
